Μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης(σαν σήμερα 18/07/64)
Ο Νέρωνας(37-68 μ.Χ.) ήταν γιος της Αγριππίνας(16-59 μ.Χ.) από τον 1ο της γάμο με τον πατρίκιο Δομίτιο Αενόβαρβο. Υιοθετήθηκε(50 μ.Χ.) από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο, 3ο σύζυγο της Αγριππίνας. Έτσι όταν η Αγριππίνα δολοφόνησε τον Κλαύδιο και τον νόμιμο διάδοχο Βρεταννικό(55 μ.Χ.) άνοιξε το δρόμο να γίνει αυτοκράτορας ο γιος της ο Νέρωνας. Μπορούσε έτσι να ανακατεύεται στη διοίκηση της Αυτοκρατορίας, κάτι όμως που ενόχλησε τον Νέρωνα. Η τύχη της ήταν ανάλογη της δικής της πορείας. Δολοφονήθηκε από τον γιο της. Όμως αυτό δεν ήταν το μοναδικό έγκλημα του Νέρωνα. Σκότωσε μέλη της του περιβάλλοντός του, παντρεύτηκε τον ευνούχο Σπόρο, κατάκλεψε την πολιτισμική κληρονομιά της Ιταλίας και των αρχαίων Ναών και προέβη στους σαδιστικότερους διωγμούς των Χριστιανών και στο κάψιμο της Ρώμης. Στο άρθρο αυτό, δεν θα ασχοληθούμε ιδιαίτερα με τα άλλα του εγκλήματα, αλλά μόνο με τη φωτιά της Ρώμης. Γιατί οι σύγχρονοι αρχαιολάτρες οπαδοί του, προσπαθούν(όπως έκανε και ο ίδιος ο Νέρωνας), να ρίξουν την ευθύνη της φωτιάς στους Χριστιανούς. Με τα παρακάτω λόγια περιγράφει τα γεγονότα ο Ernest Renanστο βιβλίο του: «Ο Αντίχριστος» σελ. 86-90: «Στις 19/07/64 μ.Χ. η φωτιά άναψε στη Ρώμη με ορμή και άρχισε εκεί κοντά στην πύλη Καπίνη προς το μέρος του μεγάλου Αμφιθεάτρου που αποτελεί συνέχεια με τον Παλατίνο λόφο και το Καίλιον. Η συνοικία αυτή είχε πολλά καταστήματα γεμάτα από εύφλεκτες ύλες, πάνω στα οποία η φωτιά μεταδόθηκε με καταπληκτική ταχύτητα. Από εκεί έκανε το γύρο του Παλατίνου, κατέστρεψε το Βήλαυρο(Ναός του Ηρακλή κατά τον Τάκιτο Χρ. 15: 41), την Αγορά, τις Καρίνες(Συνοικία των Υπατικών για την οποία μιλάει ο Σουετώνιος στον Νέρωνα 38), ανέβηκε στους λόφους και προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο Παλατίνο(Ο ναός του Στήσιου Δία βρισκόταν στο Παλατίνο. Η φωτιά έφθασε χωρίς αμφιβολία στο λόφο απ’ τον ισθμό που στο ύψος της στοάς του Τίτου συνδέει το οροπέδιο με την SUMMA SAGRA VIA.-Τάκιτος χρον. 15: 39,41, Δίων Κάσιος LXII), κατέβηκε πάλι στις κοιλάδες καταβροχθίζοντας πυκνοκατοικημένες συνοικίες με στενούς δρόμους. Κράτησε 6 μέρες και 7 νύχτες. Σταμάτησε προσωρινά μπροστά σ’ ένα όγκο από σπίτια που φτιάχτηκαν στις υπώρειες των Ησκυλίνων λόφων αλλά ξανάρχισε και συνέχισε ακόμα 3 μέρες. Ο αριθμός των νεκρών ήταν μεγάλος. Απ’ τα 14 διαμερίσματα που αποτελούνταν η πόλη, τα 3 καταστράφηκαν ολοκληρωτικά, άλλα 7 μεταβλήθηκαν σε μαυρισμένους τοίχους… Ο Νέρων ήταν στο Άντιο όταν ξέσπασε η πυρκαγιά και γύρισε στην πόλη μοναχά όταν η φωτιά έφθασε στην προσωρινή του κατοικία και στάθηκε αδύνατο να περισώσουν οτιδήποτε από τις φλόγες… Ο Νέρων δεν νοιάστηκε και πολύ να διασώσει την κατοικία του, γιατί τον παρέσυρε η φρίκη του θεάματος… Εκείνο στο οποίο συμφωνούν όλες οι γνώμες, είναι ότι η πυρκαγιά είχε διαταχθεί από τον Νέρωνα ή ξαναφούντωσε με διαταγή του τη στιγμή που επρόκειτο σβήσει. Ο Σουετώνιος(Νέρων 38), ο Δίων Κάσιος(LX. XII 16) και ο Πλίνιος ο αρχαίος (Φυς. Ιστορ. ΧVII) το λένε κατηγορηματικά. Ο Τάκιτος(Χρον. ΧV, 38) δεν εκφέρει γνώμη. Πίστεψαν ακόμα ότι γνώρισαν πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντός του που έβαζαν τη φωτιά από διάφορα σημεία της πόλης. Σε μερικά σημεία, η φωτιά άναψε από ανθρώπους που έκαναν τον μεθυσμένο. Το άναμμα της φωτιάς έγινε αυτόματα και ταυτόχρονα σε πολλά μέρη. Στην διάρκεια της πυρκαγιάς, είδαν στρατιώτες επιφορτισμένους με την κατάσβεσή της να την υποδαυλίζουν και να εμποδίζουν τις καταβαλλόμενες προσπάθειες για τον περιορισμό της, με απειλητικό ύφος σαν άνθρωποι που εκτελούσαν επίσημες διαταγές. Μεγάλες οικοδομές, κτισμένες με πέτρα, που γειτόνευαν με την αυτοκρατορική κατοικία και που την θέση τους επιθυμούσε με απληστία ο Νέρων, γκρεμίστηκαν. Όταν η φωτιά ξανάρχισε, ξεκίνησε από οικοδομές που ανήκαν στον Τιγγελίνο. Αυτό που επιβεβαιώνει τις υποψίες, είναι ότι ύστερα απ’ την πυρκαγιά, ο Νέρων με το πρόσχημα να καθαρίσει τα ερείπια με δικές τους δαπάνες, για ν’ αφήσει το χώρο ελεύθερο στους ιδιοκτήτες, ανέλαβε να σηκώσει τα χαλάσματα με τέτοιες προφυλάξεις, που δεν επέτρεψε σε κανέναν πλησιάσει. Το χειρότερο γι’ αυτόν ήταν όταν τον είδαν ν’ αρπάζει μια μεγάλη έκταση που άφησαν τα ερείπια και να κτίζει πάνω σ’ αυτή και στη θέση της παλαιάς προσωρινής διαμονής του τον «Χρυσούν εκείνον οίκον» που από πολύ καιρό ήταν το όνειρο της εξημμένης φαντασίας του. Σκέφθηκαν ότι ο Νέρων ήθελε να προετοιμάσει τα οικόπεδα του καινούργιου του ανακτόρου και να κτίσει με τα χρήματα που θα απέφερε η εκποίηση από τα υπολείμματα της πυρκαγιάς και ταυτόχρονα ν’ ανοικοδομήσει τη Ρώμη, για να μπορέσει να της δώσει το όνομά του… Η Ρώμη ήταν γεμάτη από βωμούς, ιερούς τόπους, παλαίστρες, οικοδομήματα που κανένας νόμος δεν μπορούσε ν’ απαλλοτριώσει. Ο Καίσαρ και πολλοί άλλοι αυτοκράτορες είδαν τα σχέδιά τους για έργα κοινής ωφέλειας και την διόρθωση του ρεύματος του Τίβερη ν’ ανατρέπονται μπροστά σ’ αυτά τα εμπόδια. Για να εκτελέσει τα ανόητα σχέδιά του ο Νέρων μοναχά ένα μέσον είχε, την πυρκαγιά… Όσοι τίμιοι άνθρωποι έμειναν ακόμη στην πόλη είχαν αγανακτήσει. Οι πιο πολύτιμες αρχαιότητες της Ρώμης, τα σπίτια των παλιών αρχόντων, τα πιο ιερά πράγματα, τα τρόπαια, τα αρχαϊκά αναθήματα, οι ναοί, όλο το υλικό της αρχαίας θρησκείας των Ρωμαίων εξαφανίστηκε… παρέμενε το μυστικό αίσθημα μιας ατιμίας, ενός εγκλήματος. Ο Νέρων άρχισε να καταλαβαίνει ότι είχε προχωρήσει πολύ». Ο Νέρων, βρήκε εξιλαστήρια θύματα του Χριστιανούς, επειδή ήταν οι μόνοι που δεν λυπήθηκαν για τους ναούς των θεών που κάηκαν, επειδή μιλούσαν για Αποκαλυπτικές καταστροφές, επειδή «ξεχώριζαν» και δεν τιμούσαν ως θεό τον αυτοκράτορα. Ο Νέρων αφού τους κατηγόρησε, άρχισε τους διωγμούς. Θα αναφέρω χαρακτηριστικά μερικούς τρόπους που χρησιμοποιούσε να σκοτώνει τους Χριστιανούς, από το ίδιο βιβλίο, σελ. 97,99: «Ο Νέρων είχε καθιερώσει την συνήθεια να επιβάλλουν στους καταδίκους να υποδύονται στο αμφιθέατρο πρόσωπα από τη μυθολογία που προκαλούσαν τον θάνατο στους υποκριτές… Ο δυστυχισμένος κατάδικος έμπαινε στην παλαίστρα ντυμένος με πολυτέλεια σαν θεός ή ήρωας που προοριζόταν να πεθάνει. Ύστερα παρίστανε με το μαρτύριό του, πότε τον Ηρακλή να καίγεται πάνω στο όρος Οίτη, πότε τον Ορφέα να κατασπαράσσεται απ’ την αρκούδα, τον Δαίδαλο να γκρεμίζεται απ’ τον ουρανό και να τον καταβροχθίζουν τα θηρία, την Πασιφάη να υφίσταται τα αγκαλιάσματα του ταύρου, τον πληγωμένο Άττιν, κλπ. Στο τέλος ο Ερμής με μια ράβδο σιδερένια, κοκκινισμένη στη φωτιά, άγγιζε κάθε πτώμα για να δει αν ζούσε ακόμα και ύστερα υπηρέτες, μασκαρεμένοι, που παρίσταναν τον Πλούτωνα ή τον Όρκο, έσερναν τους νεκρούς απ’ τα πόδια, αποτελειώνοντας με ξύλινα σφυριά αυτούς που κινούνταν ακόμα». Θα μπορούσαμε να γράψουμε πολλά ακόμα για τους τρόπους εκτέλεσης και τα «καλλιτεχνικά» βασανιστήρια που γέννησε το διεστραμμένο μυαλό του Νέρωνα. ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ Η μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης(64 μ.Χ.), θεωρείται ένα από τα πλέον σημαντικά γεγονότα του 1ου αι. και αποτελεί την πιο σημαντική και εκτεταμένη φωτιά στην πόλη της Ρώμης. Συγκαταλέγεται από τους περισσότερους χριστιανούς στα γεγονότα-σταθμούς του ιστορικού των διωγμών της θρησκείας τους από το ρωμαϊκό κράτος. Αποτελεί ένα από τα κομβικά γεγονότα της βασιλείας του Νέρωνα. Ο ίδιος έχει επικρατήσει να θεωρείται ο επικρατέστερος υπεύθυνος για τον εμπρησμό, όμως δεδομένων των σύγχρονων του Αυτοκράτορα πηγών και των απόψεων μεταγενέστερων ιστορικών δεν μπορεί να στραφεί η ενοχή με βεβαιότητα προς κάποια κατεύθυνση και οι περισσότερες γνώμες θεωρούνται, απλώς, εικασίες. Τη νύχτα της 18ης προς 19η Ιουλίου του 64 μ.Χ., σε καταστήματα στην καρδιά της Ρώμης, στο Circus Maximus, ξέσπασε μια φωτιά. Η εστία ξεκίνησε στην πύλη Καπίνη προς το μέρος του μεγάλου Αμφιθεάτρου που αποτελούσε συνέχεια με τον Παλατίνο λόφο και το Καίλιον. Η συνοικία αυτή είχε πολλά καταστήματα γεμάτα από εύφλεκτες ύλες, που, σε συνδυασμό με το δυνατό άνεμο, είχαν ως αποτέλεσμα να μεταδοθεί η φωτιά με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Οι φλόγες, αφού έκαναν το γύρο του Παλατίνου, κατέστρεψαν το Ναό του Ηρακλή, την Αγορά, τις Καρίνες, ανέβηκαν στους λόφους και προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στο Παλατίνο και σε έναν ναό του Δία. Παρότι σταμάτησε προσωρινά μπροστά σε έναν όγκο υψηλών οικιών, γρήγορα σημειώθηκε αναζωπύρωση και η καταστροφή συνεχίστηκε. Ο απολογισμός της καταστροφής ήταν τραγικός: η «Αιώνια Πόλη» βρισκόταν στο έλεος της φωτιάς 6 ημέρες. Από τα 14 μεγάλα διαμερίσματα της πόλης, τα 3 καταστράφηκαν ολοκληρωτικά, στα 7 ελάχιστα σπίτια έμειναν όρθια, ως μισοκαμένα ερείπια, και μόλις τέσσερα παρέμειναν ανέπαφα. Ο αριθμός των νεκρών έμεινε ανεξακρίβωτα μεγάλος. 4.000 απλές κατοικίες και 132 αρχοντικά μέγαρα καταστράφηκαν ολοσχερώς. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΩΝΑ ΚΑΙ Η ΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ΤΑΚΙΤΟΥ Η γνώμη που έχει διαμορφωθεί σε όσους έχουν υπόψη τους τη μεγάλη φωτιά στη Ρώμη συνδέεται αναπόσπαστα με την εικόνα του Νέρωνα. Ο Νέρων(αυτοκράτορας 54-68 μ.Χ.), αναφέρεται από τους περισσότερους ιστορικούς ως ημιπαράφρων και πυρομανής. Από διασταύρωση των πηγών, διαπιστώνει κανείς ότι, όταν ξέσπασε η πυρκαγιά, ο Νέρων ήταν στο Άντιο και γύρισε στην πόλη μοναχά όταν η φωτιά έφθασε στην προσωρινή του κατοικία και στάθηκε αδύνατο να περισώσει οτιδήποτε από τις φλόγες. Ο Νέρων δε νοιαζόταν ιδιαίτερα να διασώσει την κατοικία του, γιατί τον είχε παρασύρει η φρίκη του θεάματος. Κάπου εδώ, δημιουργείται και η εικόνα του Αυτοκράτορα, ντυμένου σαν ηθοποιού, να απαγγέλλει ωδές για την καταστροφή της Τροίας, ενώ κοιτάζει από το ανάκτορό του την πόλη να καίγεται. Η ανωτέρω εικόνα, η στερεότυπη 20 αιώνες, σήμερα αμφισβητείται από κάποιους, με βασικό επιχείρημα τα γραπτά του ιστορικού Τάκιτου(55-120), του σημαντικότερου Ρωμαίου ιστορικού και τη μόνη, σύγχρονη της καταστροφής, πηγή. Υποστηρίζει, λοιπόν, ο Τάκιτος ότι δεν είναι βέβαιο αν η πυρκαγιά ξέσπασε από ένα τυχαίο γεγονός ή αν ο Νέρων ήταν ο πραγματικός αυτουργός. Ο ίδιος ιστορικός περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τα μέτρα του αυτοκράτορας για να ανακουφίσει τον πληθυσμό της Ρώμης από τα δεινά της μεγάλης καταστροφής. ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ Οι μεταγενέστεροι ιστορικοί προσθέτουν όλο και περισσότερες λεπτομέρειες, με αποτέλεσμα να προβάλλει τελικά ο Νέρων ως ο κύριος ένοχος της καταστροφής. Ανεξάρτητα από την αξιοπιστία των πηγών αυτών, έχουν σημαντική ιστορική αξία. Οι Σουητώνιος(γράφει 1-2 δεκαετίες αργότερα από τον Τάκιτο), Δίων Κάσσιος και Πλίνιος ο Πρεσβύτερος γράφουν ότι η πυρκαγιά είχε διαταχθεί από τον Αυτοκράτορα ή ξαναφούντωσε με διαταγή του, τη στιγμή που επρόκειτο να σβήσει. Στα έργα τους, βρίσκονται ακόμη και αναφορές από άτομα που υποστηρίζουν ότι αναγνώρισαν πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντός του που έβαζαν τη φωτιά από διάφορα σημεία της πόλης. Σε μερικά σημεία, η φωτιά άναψε από ανθρώπους που υποκρίνονταν τους μεθυσμένους, ενώ η φωτιά ξέσπασε αυτόματα και ταυτόχρονα σε πολλά μέρη. Διηγούνται ακόμα, ότι στη διάρκεια της πυρκαγιάς, είδαν στρατιώτες και αυτούς που ήταν επιφορτισμένοι με την κατάσβεσή της να την υποδαυλίζουν και να εμποδίζουν τις καταβαλλόμενες προσπάθειες για τον περιορισμό της, με απειλητικό ύφος, ως άνθρωποι που εκτελούσαν επίσημες διαταγές. Υπάρχει και αντίθετη άποψη για τα έργα ανάπλασης, αφού υποστηρίζεται από κάποιους ότι η καταστροφή της πόλης επέτρεψε στο Νέρωνα να ξαναχτίσει τα δημόσια και θρησκευτικά κτίρια με βάση τα ελληνικά πρότυπα που θαύμαζε, ενώ και το χτίσιμο του νέου παλατιού θεωρήθηκε από μέρος του λαού ως περαιτέρω απόδειξη της ενοχής του, αφού ξεκίνησε ένα ακόμη δαπανηρό έργο, την ώρα που η κατεστραμμένη πόλη έμοιαζε χρεοκοπημένη. ΝΕΑ ΑΝΤΙΘΕΤΗ ΘΕΩΡΙΑ Ο Λακτάντιος, ένας από τους πρώτους χριστιανούς συγγραφείς, τον οποίο πήρε υπό την προστασία του ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μέγας, διαχωρίζει τη θέση του από τους υπόλοιπους χριστιανούς ιστορικούς της εποχής του και δεν αποδίδει στον Νέρωνα τη «σκηνοθεσία» του εμπρησμού ως αφορμή για τους διωγμούς των Χριστιανών. Μια γνώμη, που διατυπώθηκε πιο πρόσφατα βάσει της μελέτης των ιστορικών πηγών, υποστηρίζει ότι η φωτιά όχι μόνο δεν ήταν έργο του Νέρωνα αλλά ξεκίνησε στα πλαίσια μια πολιτικής συνωμοσίας εναντίον του τότε Αυτοκράτορα. Είχε αποκαλυφθεί(άνοιξη 65 μ.Χ.) μια ευρείας κλίμακας συνωμοσία από μέλη της συγκλήτου που ήταν δυσαρεστημένα από την πολιτική του Νέρωνα. Και αυτή η άποψη δεν μπορεί να στηριχθεί επαρκώς και αποτελεί μόνο μια εικασία. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Όπως διαπιστώνει κανείς από την ενδελεχή μελέτη των πηγών της εποχής και των συγκεντρωτικών έργων των σύγχρονων ιστορικών, αν δεν ξεκίνησε η πυρκαγιά από ένα τυχαίο γεγονός, ο πραγματικός αυτουργός του μαζικού αυτού εγκλήματος παραμένει άγνωστος. Ανεξάρτητα από το αν ο Νέρων ήταν ημιπαράφρων-δεν αμφισβητείται από το σύνολο των ιστορικών-, αυτό δεν αποτελεί και επαρκή κατηγορία για να του αποδοθεί η ευθύνη της καταστροφής, αν και φαίνεται ως ο επικρατέστερος ένοχος για τη μεγάλη φωτιά, που έφθασε στο σημείο να απειλήσει τη Ρώμη ακόμη και με ολοκληρωτική καταστροφή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου