Το «Κούγκι», η Merkel και η βαθιά ανάσα...

Το «Κούγκι», η Merkel και η βαθιά ανάσα...

Για μία ακόμα φορά επιβεβαιώνεται ότι η ΕΕ χρειάζεται να φθάσει στην άκρη του γκρεμού για να παραμερίσει εθνικές ιδιοτέλειες και να βρει τους αναγκαίους για την επιβίωσή της κοινούς τόπους. Ούτε και αυτό θα αρκούσε, όμως, εάν οι Monti και Rajoy δεν είχαν απειλήσει με «Κούγκι». Εάν δεν είχαν απειλήσει ότι θα τα τινάξουν όλα στον αέρα, η Γερμανία θα συνέχιζε να απορρίπτει τα 2 βασικά μέτρα που έδωσαν μια βαθιά ανάσα στην ασφυκτιώσα Ευρωζώνη. Έτσι όπως εξελισσόταν η κατάσταση, η κατάρρευση του ευρώ ήταν ζήτημα χρόνου. Η εκτίμηση δεν είναι υπερβολική. Μπορεί ο Monti να είχε τη σκοπιμότητά του όταν προέβη στη σχετική δήλωση πριν από τη σύνοδο κορυφής, αλλά ουσιαστικά είπε όσα λένε εδώ και καιρό όχι μόνο διαπρεπείς οικονομολόγοι, αλλά και κορυφαίοι παράγοντες της αγοράς, όπως ο Soros. Η Ευρωζώνη βρίσκεται με θηλιά στον λαιμό. Της την πέρασε η κρίση, αλλά την έσφιξαν οι μέχρι πρότινος χειρισμοί του ευρωιερατείου. Η στάση του Βερολίνου οδηγούσε και τις άλλες οικονομίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας σε ασφυξία. Κανείς, όμως, μηχανισμός στήριξης δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος της διάσωσης της ισπανικής και της ιταλικής οικονομίας. Η πτώση τους θα οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια στη συνολική κατάρρευση. Ο ορατός διά γυμνού οφθαλμού κίνδυνος υποχρέωσε ακόμα και σταυροφόρους του νεοφιλελευθερισμού και της λιτότητας να αναθεωρήσουν. Αυτός είναι ο λόγος που οι Van Rompuy, Barroso, Junker και Draghi  έβαλαν στο τραπέζι προτάσεις που μέχρι προσφάτως οι ίδιοι απέρριπταν. Αυτός είναι ο λόγος που στη σύνοδο η Merkel έφθασε στα όρια της πολιτικής απομόνωσης. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με πόρους από τον μηχανισμό στήριξης(EFSF/ESM), που δεν θα επιβαρύνουν τα χρέη των κρατών-μελών, και ο έλεγχος των επιτοκίων δανεισμού μέσω της απ’ ευθείας αγοράς κρατικών ομολόγων από τον ίδιο μηχανισμό, είναι 2 κρίσιμα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Από μόνα τους εξασφαλίζουν πολύτιμο χρόνο, αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα. Το γεγονός ότι ο μηχανισμός στήριξης χρηματοδοτείται από τα κράτη-μέλη τον καθιστά προοπτικά ευάλωτο. Μόνο εάν η Ευρωζώνη λειτουργήσει ως ενιαίο σύνολο και με αναπτυξιακό προσανατολισμό θα επιβιώσει. Προς το παρόν, όμως, κρίσιμη σημασία έχει ο καθορισμός των όρων, αφού για την ενεργοποίηση του μηχανισμού και για τις τράπεζες και για τα κρατικά ομόλογα προβλέπεται κάποιο είδος Μνημονίου. Οι Γερμανοί θα ήθελαν η μέχρι τώρα ασταθής ισορροπία να κρατήσει, επειδή το κλίμα ανασφάλειας τους έχει ωφελήσει. Το επιτόκιο των 10ετών ομολόγων τους κινείται λίγο πάνω από το 1%, όταν τα αντίστοιχα της Ισπανίας και της Ιταλίας έχουν υπερβεί αντιστοίχως το 7% και το 6%. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το δημοσιονομικό βάρος εξυπηρέτησης του γερμανικού χρέους συρρικνώνεται, προσφέροντας στην ισχυρότερη οικονομία ένα πρόσθετο πλεονέκτημα, το οποίο ανοίγει ακόμα περισσότερο την ψαλίδα. Είναι προφανές ότι με τέτοιες διαφορές η Ευρωζώνη δεν μπορεί να πάει μακριά. Η αρνητική πορεία των προγραμμάτων διάσωσης στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία, αλλά και στην Ιρλανδία, σε συνδυασμό με τα τοκογλυφικά επιτόκια δανεισμού της Ισπανίας και της Ιταλίας και το εντεινόμενο ρεύμα φυγής κεφαλαίων από την ευρωπαϊκή περιφέρεια, έφεραν τον κόμπο στο χτένι. Το Βερολίνο αρέσκεται να παρουσιάζει την κρίση σαν αποτέλεσμα αποκλειστικά κακής δημοσιονομικής διαχείρισης των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Ο Schauble, μάλιστα, έφθασε να δηλώσει ότι υπεύθυνη για την κρίση στην Ισπανία είναι η Ελλάδα! Δεν πρέπει να προκαλούν εντύπωση τέτοιες γελοιότητες. Όταν τα ιδιοτελή ιδεολογήματα καταρρέουν υπό το βάρος της πραγματικότητας, ο δογματικός, αντί να αναθεωρήσει, έχει την τάση να καταφεύγει στον παραλογισμό. Κακή διαχείριση βεβαίως υπήρξε και λειτούργησε ως παράγοντας επιδείνωσης. Η βασική αιτία της κρίσης, όμως, είναι συστημική. Το ευρώ είναι ένα κοστούμι ραμμένο στα μέτρα των ισχυρών οικονομιών, αλλά προορισμένο να φορεθεί από διαφορετικούς σωματότυπους. Γι’ αυτό και είχε πολύ διαφορετικές επιπτώσεις στις οικονομίες των χωρών-μελών. Είναι αποδεδειγμένο ότι από το κοινό νόμισμα επωφελήθηκαν οι πιο ανταγωνιστικές οικονομίες, με 1^η και καλύτερη τη Γερμανία. Στις ημέρες της ευημερίας το γεγονός αυτό είχε επικαλυφθεί. Η κρίση, όμως, το έβγαλε στην επιφάνεια. Πριν κάνει βήμα πίσω, η Merkel εξάντλησε όλα τα περιθώρια, γεγονός που όξυνε τη συστημική κρίση και ανέβασε το κόστος επίλυσής της. Η καγκελάριος έχει καταστεί όμηρος της περιρρέουσας ατμόσφαιρας οικονομικού εθνικισμού που η ίδια καλλιέργησε στη γερμανική κοινή γνώμη, με αποτέλεσμα η ρητορική της να λειτουργεί τώρα σαν πολιτικό boomerang. Έστω και καθυστερημένα, η Ευρωζώνη προσανατολίσθηκε σωστά. Το κρίσιμο ερώτημα τώρα είναι κατά πόσο η διακήρυξη προθέσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα γίνει γρήγορα και αποτελεσματικά πράξη. Το ίδιο, βεβαίως, ισχύει και για το ζήτημα του αναπτυξιακού πακέτου.