Die Zeit: Σεβασμός στον ελληνικό πολιτισμό

Die Zeit: Σεβασμός στον ελληνικό πολιτισμό

Πρωτοσέλιδο άρθρο γνώμης του πολιτιστικού συντάκτη και προέδρου της Ελεύθερης Ακαδημίας Τεχνών του Αμβούργου Ulrich Greiner δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Die Zeit» με τίτλο «Σεβασμό στην αρχαιότητα». Όπως υποδηλώνει ο υπότιτλός του, το άρθρο αναρωτιέται: «η διευθύντρια του ΔΝΤ Lagarde βρίζει τους Έλληνες. Ο G. Grass κάνει το αντίθετο. Ποιος έχει δίκιο άραγε;». Η C. Lagarde, διευθύντρια του ΔΝΤ, σε συνέντευξή της στον Guardian δήλωσε ότι οι Έλληνες μπορούν καλύτερα να βοηθηθούν μόνοι τους, πληρώνοντας όλοι τους φόρους τους, και πρόσθεσε: «ανησυχώ περισσότερο για τα παιδιά σε ένα φτωχό χωριό του Νίγηρα, που έχουν μόνο 2 ώρες μάθημα και μοιράζονται μία καρέκλα στα τρία στο σχολείο. Αυτά τα παιδιά σκέπτομαι όλη την ώρα. Γιατί πιστεύω ότι αυτά χρειάζονται πολύ περισσότερο τη βοήθειά μας από τους ανθρώπους στην Αθήνα». Ακόμα και με σωστές υποδείξεις μπορεί να ασκηθεί δημαγωγία, σημειώνεται στο άρθρο. Η κα Lagarde μπορεί να είναι σίγουρη ότι με την παρατήρησή της πέτυχε διάνα την ατμόσφαιρα του βορειοευρωπαϊκού καφενείου, όπου τα φτωχά παιδιά του Νίγηρα τα επικαλούνται πάντα για να φαίνεται μικρότερη η ανάγκη των γειτόνων. Και αν όλοι οι Ευρωπαίοι-και όχι μόνον οι Έλληνες- πλήρωναν κανονικά τους φόρους τους, η ευρωπαϊκή ήπειρος δεν θα χρεοκοπούσε. Πράγματι, δυστυχώς, είναι αλήθεια ότι το ελληνικό κράτος έχει αποσαθρωθεί και η αστική τάξη είναι αδύναμη. Από πού άλλωστε να προέλθουν οι αρετές της κοινωνίας των πολιτών. Επί πολλούς αιώνες κομμάτι της οθωμανικής αυτοκρατορίας, μετά από διάφορες μετοικεσίες και εκκαθαρίσεις με διάφορες εθνικές ομάδες ανακατεμένες, δημιούργημα της βούλησης των Μεγάλων Δυνάμεων, που της επέβαλαν έναν Βαυαρό πρίγκιπα για βασιλιά, η σύγχρονη Ελλάδα ήταν κατά το πλείστον αντικείμενο ξένων συμφερόντων και σπάνια υποκείμενο των δικών της. Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε με την κτηνώδη κατοχή από τα γερμανοϊταλικά στρατεύματα κατά τον Β΄ ΠΠ και με την υποστηριχθείσα από τις Δ δυνάμεις στρατιωτική δικτατορία, στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Ήταν ο Günter Grass εκείνος, ο οποίος επέστησε την προσοχή - στο πρόσφατο ποίημά του-σ’ αυτά τα γεγονότα που μαθαίνουμε στο σχολείο και υπερασπίστηκε θυμωμένος την Ελλάδα. Αντίθετα με το ατυχές ποίημά του για το Ισραήλ, το ποίημά του «Η ντροπή της Ευρώπης», που δημοσιεύτηκε στην SZ, αξίζει να συζητηθεί και να έχει απόηχο. Και όχι μόνον επειδή, λόγω του κλασικού είδους του μέτρου του και των έντονων εικόνων του, είναι λογοτεχνικά ευχάριστο, αλλά επειδή υπενθυμίζει ορισμένα πράγματα: ότι η Ελλάδα είναι η κοιτίδα της δημοκρατίας, ότι οι πλέον μεγαλοπρεπείς καλλιτεχνικοί θησαυροί της βρίσκονται στο Βερολίνο και στο Λονδίνο και ότι οι δικτάτορες στρατηγοί υπήρξαν ευπρόσδεκτοι εταίροι και σύμμαχοι. Ο Grass αναφέρεται και σε μας τους Γερμανούς: «Οι ένστολοι, που με τη βία των όπλων σάρωσαν την με νησιά ευλογημένη χώρα, φύλαγαν και τον Hölderlin στο γυλιό τους». Ο Hölderlin, που αποτέλεσε τότε αντικείμενο εκμετάλλευσης, ήταν εκείνος που είχε θεωρήσει ότι ο ελληνικός απελευθερωτικός αγώνας αντικατόπτριζε τη γερμανική επιθυμία για ελευθερία και είχε γράψει στο ποίημά του «Ελλάδα»: «Η ηρωίδα Αττική έπεσε: Εκεί όπου ησυχάζουν οι αρχαίοι γιοι των θεών, στα ερείπια των ωραίων μαρμάρινων αιθουσών, τώρα στέκεται μόνος του πενθώντας ο γερανός». Πρέπει να θυμίσουμε τη σημασία που είχε η αρχαιότητα για τη γερμανική πνευματική ιστορία; Ξεχάσαμε ότι η ευρωπαϊκή τέχνη και φιλοσοφία γεννήθηκαν στην Ελλάδα; Έχει κανείς ιδέα ποιο θα μπορούσε να είναι το πνεύμα της Ευρώπης; Προφανώς, όχι. Δεχτήκαμε αναντίρρητα να καταντήσει η ευρωπαϊκή ιδέα ένα δημοσιονομικό σύμφωνο και να τσακώνεται η ΕΕ για τους λαμπτήρες, και όχι για την πολιτιστική της ταυτότητα. Συνηθίσαμε τόσο στην επικυριαρχία των ευρωκρατών, ώστε ούτε το ερώτημα τι θα γίνει, αν η Αθήνα ή η Ρώμη φύγουν, δεν λέει να μας ξυπνήσει. Ο Grass όμως, ο δυσάνεκτος, δεν κοιμάται: «Πνευματικά θα ζαρώσεις δίχως τη χώρα που το πνεύμα της, Ευρώπη, σε επινόησε». Από πού προέρχεται η βορειοευρωπαϊκή αλαζονεία για τον δήθεν παρακμασμένο Ν; Για τις γρήγορες διακοπές στην παραλία ή το συνηθισμένο εκπαιδευτικό ταξίδι το Palermo και η Κρήτη μας ικανοποιούν μια χαρά και οι εικονογραφημένοι τόμοι για το Αιγαίο ή την Ακρόπολη ή οτιδήποτε άλλο θέλει η καρδιά ενός ανθρώπου με κλασική παιδεία κοσμούν την Αγία Τράπεζα. Αλλά όταν κάποιος δεν έχει σωστό κτηματολόγιο και οδηγεί με σκασμένα λάστιχα, τότε δεν μας κάνει, εμάς, τους καλοντυμένους και προτεσταντικά σκληραγωγημένους Βορειοευρωπαίους. Κι όταν πρόκειται για το πορτοφόλι, τα αστεία τελειώνουν. Τότε μπορεί η C. Lagarde να παίξει τον ταβερνιάρη, που πιάνει από τον γιακά αυτόν που δεν πληρώνει και τον πετάει έξω. «It´s the economy, stupid», ήταν το προεκλογικό σύνθημα του Bill Clinton το 1992. Και τώρα αυτή η φράση διεκδικεί να ισχύσει παγκοσμίως. Τουλάχιστον από την επανάσταση του ισλαμικού κόσμου όμως θα έπρεπε να είχαμε διδαχτεί ότι η κουλτούρα είναι μια ανελαστική αρχή, η οποία πολύ δυσάρεστα υποτάσσεται στους ορθολογικούς υπολογισμούς. Η δική μας κουλτούρα μας φαίνεται αυτονόητη σαν ένα παλιό καπέλο, που το βγάζει κανείς από την ντουλάπα όταν είναι κακοκαιρία και μετά βλέπει τι έχει. Αλλά αυτό είναι λάθος. Χωρίς τους πολιτιστικούς λόγους της η Ευρώπη δεν είναι τίποτα. Στο συνέδριο για την ένωση της Ευρώπης το 1948 είχαν προσκληθεί διανοούμενοι σαν τον Raymond Aron και τον Denis de Rougemont, ποιητές σαν τον T.S.Eliot, τον Giuseppe Ungaretti και τον Ignazio Silone. Σήμερα κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο. Γιατί το ευρωπαϊκό εγχείρημα είναι σφιχτά κλεισμένο στα χέρια των υπουργείων Οικονομικών και των προέδρων των επιχειρηματικών ομίλων. Πρέπει να ανακατευτούμε και να μην αφήσουμε τους Έλληνες μόνους.