Το Βυζαντινό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως 425 μ.Χ. Το 1ο πανεπιστήμιο της Ευρώπης
Το Βυζαντινό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως πού λεγόταν επίσης πανεπιστήμιο σπουδών της αίθουσας του ανακτόρου της Μαγναύρας, κατά τη διάρκεια της βυζαντινής αυτοκρατορίας αναγνωρίστηκε ως πανεπιστήμιο το 848, έστω και αν τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη δεν το αναγνώρισαν ποτέ ως πανεπιστήμιο! Όπως τα περισσότερα μεσαιωνικά πανεπιστήμια, υπήρξε ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα για πολλά χρόνια, προτού ακόμα αναγνωριστεί σαν πανεπιστήμιο, η γέννηση της Σχολής της Κωνσταντινουπόλεως έλαβε χώρα επί βασιλείας Θεοδοσίου του Β’(408-450), στις 27/02/425. Το πανεπιστήμιο αυτό περιλάμβανε τις σχολές της ιατρικής, της φιλοσοφίας , των νομικών και της δασοκομίας. Οι σχολές της οικονομίας πού ήσαν ποικίλες εκείνη την εποχή, τα πανεπιστήμια, τα πολυτεχνεία, οι βιβλιοθήκες και οι ακαδημίες καλών τεχνών ήσαν ανοιχτές στη Πόλη, καταστώντας τη Κωνσταντινούπολη κέντρο της διανόησης του μεσαιωνικού κόσμου. Το πανεπιστήμιο θα κλείσει στις 29/05/1453, από τον Μεχμέτ τον Καταστροφέα(ή «Μωάμεθ τον Πορθητή»), στη θέση του οποίου ανέγειρε ένα δικό του πανεπιστήμιο πού αρχικά λειτούργησε ως ισλαμική ιερατική σχολή(Μεντρεσές), αλλά κατόπιν με τη προσέλευση ξένων(Δ καθηγητών) πού κάλεσε ο Μεχμέτ δημιουργήθηκαν και άλλες σχολές όπως η ιατρική αλλά πλήρως «απαγκιστρωμένες» από το ελληνικό πρωτότυπο και φυσικά δεν χάρηκε ποτέ την αίγλη του ελληνικού Πανδιδακτηρίου. Η βυζαντινή κοινωνία σε αντίθεση των δυτικοευρωπαϊκών του ανωτέρου μεσαίωνα, ήταν υψηλά μορφωμένη και πράγματι η βυζαντινή αυτοκρατορία κατείχε ένα υψηλό επίπεδο αλφαβητισμού σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο. Το γεγονός ότι η βυζαντινή κοινωνία ήταν καλλιεργημένη οφειλόταν στο προαιώνιο εκπαιδευτικό σύστημα πού υπήρχε στην Ελλάδα. Όντως η Κωνσταντινουπολίτικη Σχολή αποτελούσε μια συνέχεια των ακαδημιών της αρχαίας Ελλάδας. Η στοιχειώδης εκπαίδευση ήταν ευρέως διαδεδομένη και διαθέσιμη ακόμα και σε κάθε χωριό και στις τοπικές κοινωνίες για αμφότερα τα φύλα(Οι βυζαντινοί δεν έκλειναν στο σπίτι τις γυναίκες τους, να παχαίνουν και να είναι αποκλεισμένες από τον έξω κόσμο όπως έκαναν αργότερα οι Οθωμανοί). Έτσι εξηγείται και γίνεται εύληπτη η διαιώνιση του πανεπιστημίου σπουδών της Κωνσταντινουπόλεως. Η Σχολή της Πόλης δεν υπήρξε η μοναδική της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Πριν την μουσουλμανική κατάκτηση της Β Αφρικής και της Εγγύς Ανατολής, υπήρξαν σχολές επίσης στις μεγάλες επαρχιακές πόλεις της αυτοκρατορίας όπως της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου και της Αντιοχείας της Συρίας. Το ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Πόλης ιδρύθηκε στις 2/02/425 από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Θεοδόσιο τον Β’, πού του έδωσε το όνομα Πανδιδακτήριον, η σχολή εγκαινιάσθηκε κοντά στην Αγορά των βοοειδών(Forum Boarium). Η 1η σχολή της Κωνσταντινουπόλεως περιλάμβανε 31 έδρες για τις σχολές των νομικών, φιλοσοφίας, ιατρικής, αριθμητικής, γεωμετρίας, αστρονομίας, μουσικής, ρητορικής(μάθημα πού δεν διδάσκεται σήμερα γι αυτό οι σημερινοί έλληνες δεν ξέρουν να μιλήσουν ιδιαίτερα στα τηλεοπτικά κανάλια και «γαυγίζουν» όλοι καλύπτοντας ο ένας τη φωνή του άλλου!) και άλλες διδασκαλίες, 15 έδρες για τη σχολή των λατινικών και 16 για τη σχολή των ελληνικών. Η σχολή αναδιοργανώθηκε(849) από τον μελλοντικό αντιβασιλέα του θρόνου Μιχαήλ τον Γ’ τον λεγόμενο Βάρδα(856-866), πού αναγνώρισε επισήμως τη σχολή με το τίτλο του πανεπιστημίου. Τα κυριότερα μαθήματα του πανεπιστημίου και τα πιο δημοφιλή: ρητορική, φιλοσοφία και δίκαιο. Σκοπός του πανεπιστημίου: να μορφώσει άτομα ικανά, πού θα μπορούσαν να αναλάβουν γραφειοκρατικές θέσεις ή να γίνουν άνθρωποι του κράτους ή της εκκλησίας. Υπ’ αυτή την έννοια το πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως υπήρξε το αντίστοιχο λαϊκό της θεολογικής σχολής. Το πανεπιστήμιο διατήρησε έναν ενεργό ρόλο στη φιλοσοφική παράδοση του πλατωνισμού και του αριστοτελισμού, ο 1ος των οποίων αντιπροσωπεύει το μακροβιότερο παράδειγμα αδιάκοπης συνέχισης της πλατωνικής σχολής πού παρέμεινε ενεργός για σχεδόν 2 χιλιετίες, ως τον 15ο αι.. Το Πανεπιστήμιο εξαφανίστηκε την ημέρα της Άλωσης της Πόλης(29/05/1453). Σημαντικοί καθηγητές του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινουπόλως
· Λέων ο μαθηματικός από τη Θεσσαλία (790-869) διδάσκαλος της φιλοσοφίας.
· Φώτιος ο Α’ της Κωνσταντινουπόλεως, διδάσκαλος της ελληνικής φιλοσοφίας.
· Άγιος Κωνσταντίνος Κύριλλος
· Θεόδωρος διδάσκαλος της γεωμετρίας.
· Θεοδόγιος διδάσκαλος της αστρονομίας.
· Κομήτης διδάσκαλος της ελληνικής φιλολογίας.
· Ιωάννης Ξιφιλίνος διδάσκαλος των νόμων. Νομοφύλαξ του κράτους.
Σημαντικοί σπουδαστές του πανεπιστημίου της Κωνσταντινουπόλεως
· Μιχαήλ Ψελλός ο μετέπειτα «Ύπατος των Φιλοσόφων»(Πρύτανις)
· Νικήτας Χωνιάτης μέγας ιστορικός του 12ου αι.
· Συμεών ο Α’
· Πέτρος ο Απονενσιανός ο ενετός νεοαριστοτελικός ιατροφιλόσοφος
· Μάρκο Πόλο(Marco Polo) ο εξερευνητής και διπλωμάτης πρέσβης του Δογικού κράτους της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Ενετίας στη Κίνα, Ταταριστάν, Μοσκοβία και Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε οικονομικά, εμπορευματολογία, ρητορική της διπλωματίας σύμφωνα με τα αριστοτελικά πρότυπα. Ήταν δεινός γνώστης της ελληνικής γλώσσας, φίλος και ενθαρρυντής του συμπατριώτη του Πέτρου του Απονενσιανού(και πράκτορας της Ενετίας εν γνώσει της βυζαντινής αντικατασκοπείας!)
Το Πανεπιστήμιο-Πανδιδακτήριο της Κωνσταντινουπόλεως υπέστη τη λαίλαπα της περιόδου της εικονομαχίας(730). Τότε θανατώθηκαν εικονολάτρες καθηγητές, το πανεπιστήμιο περιήλθε σε χάος και πυρπολήθηκε. Οι εικονολάτρες καθηγητές σπίλωσαν τη μνήμη του Λέοντος Γ’ του Ισαύρου(717-1) τον οποίο θεώρησαν υπεύθυνο για «την έλλειψη εκπαίδευσης στην αυτοκρατορία». Ο Λέων ο Ίσαυρος όμως ήταν σοφός αυτοκράτορας και προέβη στην εικονοκλαστία(δηλ. το σπάσιμο των εικόνων των εικονολατρών, μια εντελώς παγανιστική συμπεριφορά της αμόρφωτης μάζας των χριστιανών, οι οποίοι με τις προκαταλήψεις τους έξυναν τις εικόνες των αγίων και προσλάμβαναν σαν θαυματουργό φάρμακο τη κονιορτοποιημένη βαφή με αποτέλεσμα να πεθαίνουν από Σατουρνισμό- μολυβδίαση- καθώς η βαφή περιείχε μόλυβδο πού από τότε ήταν σημαντικό συστατικό της βαφής των αγιογράφων και ισχυρό δηλητήριο για όποιον κατάπινε τη βαφή), για λόγους προάσπισης της υγείας και για το φαινόμενο της μαζικής αποχής των νέων από το στρατό με το πρόσχημα των σπουδών!(Οι γενόμενοι ιερομόναχοι απαλλάσσονταν από τη στρατιωτική θητεία. Στη Δ, μόνον οι ιερομόναχοι μπορούσαν να σπουδάσουν, και το έκαναν για να αποφύγουν το στρατό, με τη διαφορά ότι στο Βυζάντιο οι σπουδές ήσαν δωρεάν χρηματοδοτούμενες από τους φόρους). Έτσι η αυτοκρατορία επί Λέοντος Ισαύρου βρέθηκε με περισσότερους μοναχούς παρά στρατιώτες! Το κράτος αντιλήφθηκε τι συνέβαινε και έδρασε κεραυνοβόλα, διώκοντας τους «ιερομοναχούς» και τραβώντας τους έξω από τα μοναστήρια κατατάσσοντάς τους στο στρατό δια της βίας! Επί Ισαύρων το Πανεπιστήμιο μεταρρυθμίστηκε και μετονομάστηκε σε «Οικουμενικόν Διδασκαλείον». Στο Πανεπιστήμιο δεν διδασκόταν η θεολογία, αλλά στην Πατριαρχική Σχολή. Ποτέ οι Ίσαυροι δεν έκλεισαν το πανεπιστήμιο και αντιθέτως έδωσαν μεγάλη σημασία στη μόρφωση και την προώθησαν με τις μεταρρυθμίσεις τους. Όσοι επικαλούνται το αντίθετο ψεύδονται αισχίστως! Το Πανδιδακτήριο αναγνώριζε διατριβές φοιτητών πού υποβάλονταν από τους ιδίους με νομοθετικό ή ρητορικό περιεχόμενο πού ονομάζονταν «δρακτά ή δράγματα» και που ενέκρινε καθηγητής της σχολής. Το σύστημα αυτό το μιμήθηκαν στη συνέχεια(13ος αι.) τα δυτικοευρωπαϊκά πανεπιστήμια επεκτείνοντας τη διατριβή σε όλες τις σχολές και το εξακολουθούν μέχρι σήμερα. Εξετάζονται διατριβές, ενώ περιφέρεται ο «οβολοσυλλέκτης διδάκτρων» για την είσπραξη της συμμετοχής των παρισταμένων απ’ όπου θα βγει ο μισθός του καθηγητή(στο βάθος καθήμενος στη έδρα) και η συντήρηση της αίθουσας. Ο οβολοσυλλέκτης ήταν ο οικονομικός διαχειριστής και λογιστής των εσόδων-εξόδων των δυτικοευρωπαϊκών Πανεπιστημίων(Ιταλίας, Γαλλίας). Μάλιστα έφερε και ειδική στολή (όπως σήμερα!). Το μάθημα-μελέτη κρατούσε πολλές ώρες και γινόταν διάλειμμα μόνον για το συσσίτιο πού παρείχετο από το πανεπιστήμιο(μόνον στους εγγεγραμμένους σ’ αυτό, φοιτητές ή καθηγητές) και περιλαμβανόταν στην τιμή της «οβολοείσπραξης». Το μενού ήταν όπως και των μοναστηριών(συνήθως ο μάγειρας ήταν φραγκισκανός ή δομινικανός μοναχός με υπηρέτες κατάδικους πρόσφατης αποφυλάκισης από τα κάτεργα) και συνίστατο από ψωμί, πυτιούχο τυρί και prebogion ένα είδος χορταρικού με το οποίο σιτίζονταν οι Νορμανδοί(ιδιαίτερα οι ιππότες του 12ου αι.) πού κατέκτησαν όλη την Ευρώπη. Το κρέας σπάνιζε στους ακαδημαϊκούς κύκλους της εποχής. Εισήχθη στο μενού αργότερα(15ος αι.). Η Προτεσταντική Εικονοκλαστία Πολυάριθμοι θρησκευτικοί ηγέτες διαμαρτυρόμενοι(προτεστάντες), μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Καλβίνος, ενθάρρυναν τη καταστροφή των θρησκευτικών απεικονίσεων των οποίων η λατρεία θεωρείτο παγανιστική αίρεση. Αντικείμενο αυτής της ενέργειας υπήρξαν οι αγιογραφίες και τα αγάλματα αγίων αλλά και τα λείψανα τους. Οι πρώτες εικονοκλαστικές καταστροφές εμφανίστηκαν στη Δ Ευρώπη σε γερμανόφωνη χώρα στην Ελβετία, στη Ζυρίχη(1523), Κοπεγχάγη(1530), Γενεύη (1535) και Αυγούστα (1537). Η Γαλλία δεν υπέστη εικονοκλαστία πέραν κάποιων μεμονωμένων περιπτώσεων στο β’ ήμισυ του 16ου αι.. Η μεγάλη γαλλική εικονοκλαστική κρίση έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια των πρώτων θρησκευτικών πολέμων(1562). Οι πόλεις πού καταλαμβάνονταν από τους προτεστάντες, καταληστεύονταν τα θρησκευτικά τους κτίρια. Η βία ήταν τέτοια πού ολόκληρες εκκλησίες κατεστράφησαν. Γοητευτικά μνημεία όπως η Βασιλική του Αγίου Μαρτίνου στη Tours ή ο Καθεδρικός ναός του Αγίου Σταυρού στην Ορλεάνη κατεστράφησαν ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Το Αβαείο της Jumièges, ο Καθεδρικός ναός του Αγίου Πέτρου της Angoulême, η Βασιλική της Αγίας Μαγδαληνής στο Vézelay καταληστεύτηκαν. Ήλθε(1566) η σειρά της Φλαμανδίας και των Κάτω Χωρών να υποστούν μια βαριά εικονοκλαστική κρίση. Με τον όρο Εικονομαχία εννοείται μεγάλη μεταρρυθμιστική κίνηση που ξέσπασε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία(8ος-9ος αι.) πού από θρησκευτική εξελίχθηκε σε πολιτική διαμάχη για τη λατρεία των εικόνων. Η Εικονομαχία τελικά δίχασε τους Βυζαντινούς σε «Εικονομάχους»(ή «Εικονοκλάστες») και «Εικονολάτρες»(ή «Εικονόφιλους» και «Εικονόδουλους»). Η εικονομαχία άρχισε περί το 726 και τελείωσε το 843, με αποκατάσταση των εικόνων και περίλαμπρες τελετές. Οι εικονομάχοι βασίστηκαν στη φράση της Παλαιάς Διαθήκης, «οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον, οὐδὲ παντός ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω καὶ ὅσα ἐν τῇ γῇ κάτω καὶ ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν ὑποκάτω τῆς γῆς. Οὐ προσκυνήσεις αὐτοῖς, οὐδέ μὴ λατρεύσῃς αὐτοῖς». Η εισαγωγή των ελληνικών συγγραμμάτων ιατρικής, γραμματολογίας, νομικών, φυσικών επιστημών, μαθηματικών, αστρονομίας, φαρμακευτικής και βοτανολογίας, στη Δ Ευρώπη(κυρίως στην Ιταλία), αποτέλεσε το μεγάλο βήμα για τον ερχομό της Αναγέννησης(της μεγάλης μεταρρύθμισης πού έβγαλε την Ευρώπη από το τέλμα του μεσαίωνα, με την εισαγωγή των αρχαίων ελληνικών κειμένων φιλοσοφίας και ιατρικής) ενώ η Ελλάδα ψυχορραγούσε υπόδουλη κάτω από τους Τούρκους)... Στις παραπάνω μπολωνιέζικες απεικονίσεις τα βιβλία είναι τυπογραφημένα καθώς είχε επινοηθεί η τυπογραφική πρέσα από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο στη Γερμανία(1454). Τα χειρόγραφα πλέον, πολύ ακριβά, ετίθοντο σε αρχεία και βιβλιοθήκες (πού μια εκ των ονομαστότερων του κόσμου υπήρξε αυτή της Bologna στη Κ/Β Ιταλία). Το βιβλίο έτσι έγινε εύωνο στο κόστος του και προσιτό στην απόκτησή του απ’ όλους τους τότε φοιτητές χωρίς πλέον το οικονομικό δράμα(13ος-14ος αι.) πού μόνον οι πλούσιοι μπορούσαν να αγοράσουν ενώ οι περισσότεροι(φτωχοί φοιτητές) έπρεπε να διαβάζουν όλοι από το ίδιο βιβλίο με «βάρδιες» ώστε να πάρουν σημειώσεις για να αντιμετωπίσουν τις εξετάσεις. Η γλώσσα των κειμένων ήταν η λατινική με πολλούς ελληνικούς νεολογισμούς πού παρεμβάλλονταν στην αυθεντική ελληνική γλώσσα. Η επανάσταση της τυπογραφίας του Γουτεμβέργιου, ισοδυναμεί με τη παρούσα επανάσταση του ηλεκτρονικού διαδικτύου, πού άνοιξε ένα τεράστιο χώρο επικοινωνίας και πληροφόρησης. Αν ο Γουτεμβέργιος είχε επινοήσει τη τυπογραφία ένα χρόνο νωρίτερα ίσως η Πόλη να μην είχε πέσει στους Οθωμανούς τούρκους. Μετά το μάθημα περνούσε υπάλληλος εργαζόμενος νομισματοσυλλέκτης με απόχη από τους καθήμενους φοιτητές, πού απαγορευόταν να εξέλθουν μέχρι να πληρώσουν το μάθημα, θέτοντας τον «οβολόν» τους στην απόχη! Οι πλούσιοι πλήρωναν περισσότερα! Το σύστημα αυτό εξακολουθεί σε πολλές χώρες της Δ Ευρώπης υπό μορφήν «κρατικού φόρου διδάκτρων» πού υποχρεώνονται να πληρώσουν όλοι οι φοιτητές, ανάλογα με την κοινωνική ή οικονομική τους δυνατότητα. Στο Βυζάντιο(ήταν πλούσιο ως σπάταλο) οι σπουδές γίνονταν δωρεάν. Η σημερινή όμως Ελλάδα δεν είναι η βυζαντινή αυτοκρατορία μα η σπατάλη εξακολουθεί με αποτέλεσμα κάποια στιγμή αν δεν αναλάβουν ευθύνη οι φοιτητές ή ο λαός να κλείσουν τα πανεπιστήμια δια παντός. Θα έπρεπε να πληρώνουν τα βιβλία και να δίνουν ως κρατικό φόρο διδάκτρων τουλάχιστον κάτι. Η κακομάθεια στη «δωρεάν παιδεία» όχι μόνον παιδεία δεν είναι αλλά στο τέλος θα συμβάλλει στη πλήρη απο-επαγγελματοποίηση του πτυχίου με αποτέλεσμα την αδυσώπητο ανεργία. Θα έπρεπε κι εδώ στη χώρα μας να συνεισφέρουν οι πλούσιοι φοιτητές με περισσότερο φόρο διδάκτρων και να απαλλάσσονται οι «μη έχοντες και κατέχοντες φοιτητές». Έτσι με το κακώς «κεκτημένο δικαίωμα» της «τζάμπα» παιδείας έχει πέσει το επίπεδο της ποιότητας σπουδών. Τι σόι φοιτητές είναι αυτοί σήμερα πού πάνε «στη δωρεάν παιδεία» με μεγάλα αυτοκίνητα αντί με τα πόδια ή τα μέσα συγκοινωνίας;! Βεβαίως και το κράτος μας είναι σπάταλο! Η σπατάλη επιφέρει την οικονομική συμφορά, τη φτώχεια και την εξαθλίωση. Την εποχή εκείνη οι καθηγητές πού δεν ήσαν μοναχοί με το χαρακτηριστικό ξυρισμένο κεφάλι στη κορυφή) ντύνονταν όπως ο Αββερόης ή ο Αβικκένας σε ένδειξη τιμής προς τους 2 μεγάλους άραβες ιατροφιλοσόφους. Αποτελούσε αντίδραση στο «μοναστικό κατεστημένο» και την αντίληψη ότι σώνει και καλά καθηγητής έπρεπε να είναι ο μοναχός! Δίδαξαν όμως και αυθεντικοί άραβες ιατροί στη Δ Ευρώπη, πρακτική ιατρική(από αρχαιοελληνικά κείμενα) στα πανεπιστήμια και ήσαν ντυμένοι ανάλογα(με σαρίκι, κλπ). Οι ιατρικές σχολές της Ευρώπης αποκτούν(14ος αι.) αυτόνομη διδασκαλία με γηγενείς δασκάλους εγκαταλείποντας σιγά-σιγά τη πρακτική πειραματική ιατρική των αράβων και αλλάζουν αμφίεση! Ο Ιωάννης Ξιφιλίνος, υπήρξε επιτομιστής του Δίωνα Κασσίου. Η επιτομή του αποτελεί βασική πηγή της χαμένης ιστορίας του Δίωνα Κασσίου. Ήταν απόφοιτος της Μαγναύρας. Λίγα γνωρίζουμε για τον Αλέξιο Μακρεμβολίτη. Ότι γνωρίζουμε προέρχεται από τα γραπτά του. Ανήκε στη πολιτική αριστοκρατία της Κωνσταντινούπολης από οικογένεια πολύ μορφωμένη. Πιθανολογείται ότι σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και υπήρξε συγγραφέας, φιλόσοφος και βυζαντινός πολιτικός πού έζησε τον 14ο αι. στη Κωνσταντινούπολη και απεβίωσε μεταξύ 1449 και 1353. Ο Βάρδας (816-866), αντιβασιλέας της βυζαντινής αυτοκρατορίας από το 856 ως το 866, οργάνωσε τη σχολή της Μαγναύρας, η οποία αποτέλεσε σταθμό για τη βυζαντινή εκπαίδευση. Ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων(Κωνσταντινούπολις 1355-Μυστράς 1452) υπήρξε νεωπλατωνικός βυζαντινός φιλόσοφος πού επηρέασε την ουμανιστική κουλτούρα της πρώιμης ιταλικής Αναγέννησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου