ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ(29/03/1430) ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ
Θεσσαλονίκη. Φέτος είναι η χρονιά της απελευθέρωσής της, μετά από 482 χρόνια, από τους Οθωμανούς Τούρκους, μια σκλαβιά που ξεκίνησε σα σήμερα(29/03/1430, πριν την Άλωση της Πόλης) από τον Σουλτάνο Μουράτ Β’. ΕΛΛΗΝΙΚΗ από πάντα και ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ, η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο(358 ή 350-297 π.Χ.), προς τιμήν της συζύγου του Θεσσαλονίκης. Άκμασε κυρίως στα ελληνιστικά χρόνια και την οθωμανική εποχή, καθότι βρίσκεται σε στρατηγική θέση. Η ίδρυσή της, κατά τα ελληνιστικά χρόνια(316/15 π.Χ.), συμπίπτει με μια εποχή κομβική για την ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας(Μακεδονικό Βασίλειο). Ήταν η περίοδος του πρόωρου θανάτου του Μ. Αλεξάνδρου στην εκστρατεία του στην Α και της διεκδίκησης αυτού από τους επιγόνους του. Ο στρατηγός και εις εκ των επιγόνων του στρατηλάτη βασιλιά, για να μπορέσει να πάρει τον θρόνο, παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδερφή του Μ. Αλεξάνδρου, κόρη του Φιλίππου Β’ και της 5ης συζύγου του, της Θεσσαλής πριγκίπισσας Νικησιπόλης, Θεσσαλονίκη. Ίδρυσε προς τιμήν της την ομώνυμη πόλη, συνενώνοντας 26 πολίχνες, γύρω από τον Θερμαϊκό Κόλπο, με άξονα την πόλη Θέρμη. Το όνομα της πόλης σημαίνει Θεσσαλών Νίκη, σε ανάμνηση της νίκης των Μακεδόνων και του Κοινού των Θεσσαλών έναντι του τυραννικού καθεστώτος των Φερών και των συμμάχων της, Φωκέων, στο πλαίσιο του Γ’ Ιερού Πολέμου. Η πόλη κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους(2ος αι. μ.Χ.), όπως άλλωστε όλος ο ελλαδικός χώρος, και αποτέλεσε το κέντρο του θέματος της Μακεδονίας. Λόγω ακριβώς της θέσης της, προσέλκυσε από τον 3ο π.Χ. αι. εποίκους από Αίγυπτο, Συρία, Ιουδαία. Ελάχιστα είναι γνωστά για την ελληνιστική εποχή της Θεσσαλονίκης. Νωρίς άρχισε ο ανταγωνισμός της με την μακεδονική αποικία της Δημητριάδας στην Θεσσαλία. Μάλλον ξεπέρασε σε αίγλη την Πέλλα, καθότι βάση του μακεδονικού στόλου. Οι αρχαίοι Μακεδόνες, θεωρούσαν ότι η Θεσσαλονίκη προστατευόταν από τους θεούς του Ολύμπου. Η βασιλική κατοικία, μάλλον βρισκόταν στην θέση της σύγχρονης πλατείας Διοικητηρίου (αποκαλύφθηκε τμήμα λαμπρού οικοδομήματος). Οι βασιλείς Πύρρος και Λυσίμαχος νίκησαν τον βασιλέα της Μακεδονίας Δημήτριο Πολιορκητή(287 π.Χ.), η Θεσσαλονίκη έπεσε προσωρινά στην κατοχή του πρώτου και αργότερα του δευτέρου. Όταν οι Κέλτες επιχείρησαν να κατακτήσουν την πόλη(279 π.Χ.), λίγο πριν φτάσουν στα τείχη της αναχαιτίστηκαν και αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν στους Δελφούς και την Αιτωλία. Μετά η πόλη περιήλθε στους Αντιγονίδες (277 π.Χ.). Το 273 π.Χ. στην πόλη κατέφυγε ο ηττημένος από τον Πύρρο, Αντίγονος Β' Γονατάς σε μια προσπάθεια ανασύνταξης του στρατού για να κτυπήσει τον εισβολέα Πύρρο. Εκεί ναυπήγησε στο λιμάνι της ισχυρό στόλο και κατενίκησε τον πτολεμαϊκό. Αυτό ωφέλησε την νύμφη του Θερμαϊκού. Από τα χρόνια της βασιλείας του, άρχισε η περίοδος πυκνής κατοίκησής της. Το 239-221 π.Χ. έγιναν οι επισκέψεις των 2 Αντιγονιδών βασιλέων στην πόλη, του Δημητρίου Β' και του Αντιγόνου Γ’.Το 197 π.Χ. κατέφυγε στην Θεσσαλονίκη ο Φίλιππος Ε΄, μετά την ήττα του από τους Ρωμαίους. Η πόλη έκοψε τα πρώτα νομίσματά της(187 π.Χ.) με την επιγραφή ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ και εικονίζονταν ο Διόνυσος, ο Ερμής, ο Πήγασος, η αίγα και ο τράγος. Το 185 π.Χ. ο Αντιγονίδης βασιλεύς συνόδευσε στην Θεσσαλονίκη τη ρωμαϊκή πρεσβεία μέσω των Τεμπών. Εκεί έγινε σύσκεψη Μακεδόνων και Ρωμαίων για την τύχη των υπό μακεδονικής κυριαρχίας Θρακών. Μετά το πέρας της θρακικής εκστρατείας(184-3 π.Χ.), αποκαλύφθηκε συνωμοσία εις βάρος του Φιλίππου από τον φιλορρωμαίο υιό του Δημήτριο, για την ανατροπή του. Ένα τέκνο της ελληνιστικής Θεσσαλονίκης, ‘ήταν ο Ίων. Αρχηγός, μαζί με τον Αρτέμωνα από την Δολοπία, 400 ακοντιστών και ισαρίθμων σφενδονητών στην μάχη στον Καλλίνικο λόφο(Μάιος 171 π.Χ.) που έληξε σε μακεδονική νίκη και προστάτης των υιών του Περσέως- τα παρέδωσε στους Ρωμαίους μετά την μάχη της Πύδνας-. Κατά την διάρκεια των Ρωμαιο-Μακεδονικών πολέμων(Ιούνιος 169 π.Χ.), η πόλη μαζί με Αίνεια, Κασσάνδρεια και Αντιγόνη, απέκρουσαν τις επιθέσεις του ρωμαϊκού στόλου του Γάιου Μάρκου Φίγλου, στον οποίο συνέδραμαν ο Ευμένης και ο Προυσίας. Στην συνέχεια 500 Γαλάτες της Θεσσαλονίκης ενίσχυσαν την άμυνα της Κασσάνδρειας που απέκρουσε μια νέου θαλάσσια επίθεση των Ρωμαίων.
Στο διοικητικό επίπεδο η πόλη ήταν ελεγχόμενα αυτόνομη, με Εκκλησία του Δήμου και Βουλή και τελούσε υπό την επικυριαρχία του βασιλιά. Η πόλη έγινε ρωμαϊκή, μετά την κατάλυση του Βασιλείου των Αντιγονιδών από τα ρωμαϊκά στρατεύματα του ύπατου Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου(24/06/168 π.Χ., μετά από 2 μέρες μάχης). Η σημασία της πόλης, ενισχύθηκε με την δημιουργία της Εγνατίας Οδού από τους Ρωμαίους(146-120 π.Χ.), που ένωνε Αδριατική και Ελλήσποντο. Στον εμφύλιο, μετά τον θάνατο του Ιουλίου Καίσαρα, οι Θεσσαλονικείς πήγαν με το πλευρό των αυτοκρατορικών. Έτσι, μετά την νίκη των αυτοκρατορικών Αντωνίου και Οκταβιανού(Φίλιπποι, 42 π.Χ.), η πόλη έλαβε περισσότερα προνόμια και αυτοδιοίκηση. Τον 1ο αι. π.Χ. πολλοί Ιουδαίοι που ήρθαν στην πόλη δημιούργησαν παροικία. Σ’ αυτούς κήρυξε(50 μ.Χ.) ο Απόστολος Παύλος. Οι 2 επιστολές τους προς τους Θεσσαλονικείς, είναι τα 2 αρχαιότερα κείμενα της Καινής Διαθήκης. Ο χριστιανικός χαρακτήρας της Θεσσαλονίκης, ενισχύθηκε επί Γαλερίου, όταν στην π΄΄ολη δίδαξε και μαρτύρησε ο πολιούχος της Άγιος Δημήτριος(305 μ.Χ.). κατά την Pax Romana, η πόλη άκμασε όσο λίγες. Όπως και όταν η Ρώμη κατέρρεε και αναδυόταν ένα νέο κράτος στην Α. Αυτό που ίδρυσε ο Μ. Κων/νος. Την χρησιμοποίησε(324) ως στρατιωτικό ορμητήριο κατά την διαμάχη του με τον Λικίνιο. Με την νίκη του στην μάχη της Χρυσούπολης, ο Μ. Κων/νος, δολοφόνησε τον ηττηθέντα Λικίνιο στο φρούριο της Ακρόπολης της Θεσσαλονίκης. Η στρατηγική σημασία της θέσης της, φαίνεται από την πρόθεση του Μ. Κωνσταντίνου να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας προς Α, καθώς ήταν μια από τις υποψήφιες πόλεις-αντικαταστάτριες της Ρώμης. Τελικά όμως επιλέχθηκε το Βυζάντιο(Κωνσταντινούπολη). Παρόλο που δεν επιλέχθηκε, ονομάστηκε Συμβασιλεύουσα την βυζαντινή περίοδο. Ο Μ. Θεοδόσιος χρησιμοποίησε την Θεσσαλονίκη ως έδρα του. Αφού απέκρουσε τους Γότθους(378), ασπάστηκε τον χριστιανισμό και την οχύρωσε. Εκεί εξέδωσε το διάταγμα, με το οποίο ο χριστιανισμός οριζόταν ως επίσημη θρησκεία του κράτους. Ο Θεοδόσιος, είναι στιγματισμένος αρνητικά, λόγω της σφαγής 7.000 Θεσσαλονικέων στον Ιππόδρομο(390), ως τιμωρία για την εξέγερση της φρουράς του(από ηττημένους Γότθους). Οι Γότθοι ταλαιπώρησαν την πόλη ως το τέλος του 5ου αι., οπότε και κάπως απαλλάχθηκε από αυτούς, λόγω και του Ιουστινιανού. Τέλη του 6ου αι., παρουσιάστηκε η σλάβικη απειλή(2 αι. κράτησε). Οι Σλάβοι, καθοδηγούμενοι αρχικά από τους Άβαρους, έκαναν επιδρομές κατά της Θεσσαλονίκης(π.χ. 586-7). Τέλος σ’ αυτές, έδωσε ο Ιουστινιανός Β’(688). Έμεινε, όπως είπαμε, υπό οθωμανική κατοχή, για περίπου 5 αι.. κατά την Εικονομαχία, σε αντίδραση στην εικονόφιλη Εκκλησία της Ρώμης, ο Λέων Γ’ Ίσαυρος, απέσπασε το Α. Ιλλυρικό από την δικαιοδοσία της και την απέδωσε στο Πατριαρχείο Κων/λεως. Από τότε η τοπική εκκλησία, ακολουθεί την Α. εκκλησιαστική διοίκηση. Το β’ μισό του 9ου αι. οι Κύριλλος και Μεθόδιος εκχριστιάνισαν τους Σλάβους. Ο εξισλαμισθείς Λέων Τριπολίτης και οι Σαρακηνοί επιτέθηκαν στην Θεσσαλονίκη, την άλωσαν και την λεηλάτησαν(904). Παρόλα αυτά ο 10ος και οι αρχές του 11ου αι., ήταν περίοδος ακμής. Η Θεσσαλονίκη ήταν πρωτεύουσα ενός εκ των θεμάτων της Αυτοκρατορίας ως τον 15ο αι.. Γεγονός-ορόσημο στην ιστορία της, ήταν η νορμανδική κατάκτηση(1185). 15/08, άρχισε αυτή, σε μια απροετοίμαστη πόλη, χωρίς ενίσχυση από την πρωτεύουσα και, τελείωσε, με λεηλασία, παρά την ηρωική αντίσταση των κατοίκων στις 24/08. Οι Φράγκοι κατέλαβαν(1204) την πόλη και, διατήρησε τα παλαιά της προνόμια, αφού παραδόθηκε πρώτα. Ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός, ίδρυσε το Βασίλειο της Θεσσαλονίκης(20 χρόνια διάρκεια). Ο Δεσπότης της Ηπείρου, Θεόδωρος Δούκας, κατέλαβε την πόλη(1224) και την έκανε, αφού χρίστηκε επίσημα Βασιλεύς των Ρωμαίων, πρωτεύουσα της ηγεμονίας του και αντίπαλο δέος της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας. Το κράτος του παρήκμασε, μετά την ήττα του(1230) στην Κλοκοτνίτσα, από τον Ιωάννη Ασσάν Β’. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού, καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους, ενώ στην Θεσσαλονίκη βασίλευσαν οι διάδοχοι του Θεοδώρου(ως το 1246-κατάληψή της από τον Αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Γ’ Δούκα Βατάτζη-). Οι Ζηλωτές ήταν μια δημοκρατική αχτίδα στον μεσαίωνα. Η διαπάλη Μέγα Δούκα Αλεξίου Απόκαυκου και Ιωάννη Κατακουζηνού για την κυριαρχία στον βυζαντινό θρόνο, οδήγησε σε εμφύλιο και πρόσφυγες και στην Θεσσαλονίκη. Η λαϊκή οργή κατά των ευγενών(με τον Κατακουζηνό) έφερε την στάση των Ζηλωτών(1342). Στις αρχές του έτους ο λαός της Θεσσαλονίκης, στο πλευρό της Άννας της Σαβοΐας και του Απόκαυκου και καθοδηγούμενος από τους Ζηλωτές, στασίασε και λεηλάτησε τα σπίτια των ευγενών. Αφού επιβλήθηκαν στην πόλη, οι Ζηλωτές ανέλαβαν την εξουσία. Αυτό ως το 1349, όποτε ανετράπησαν οι Ζηλωτές και η πόλη επανήλθε στην αυτοκρατορική «νομιμοφροσύνη». Η πόλη γνώρισε ιδιαίτερη πνευματική άνθιση, παρά τις πολιτικές αναταραχές(13ος-14ος αι.). Οι σχολές της επηρέασαν όλα τα Βαλκάνια και την Ρωσία(εποχή Παλαιολόγων). Είναι η εποχή των Ησυχαστών, με κύριο εκφραστή τον Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης Γρηγόριο Παλαμά. Η κίνηση αυτή, αν και τροχοπέδη στην φιλοσοφική διδασκαλία και την κλασική παιδεία, ανανέωση την μοναστική κίνηση και τέχνη του Αγίου Όρους. Η οθωμανική προέλαση στα Βαλκάνια και την Ευρώπη (τέλος βυζαντινής εποχής) είχε αποτελέσματα και στην πόλη, που παραδόθηκε «φόρου υποτελής» στον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Α’(1387), μετά από 4ετή πολιορκία. Κατά τον ιστορικό Δούκα, η πόλη καταστράφηκε(1391) από τον Σουλτάνο αυτό, εξαιτίας της δραπέτευσης του Μανουήλ Β’ από την σουλτανική Αυλή και την ανάδειξή του σε Αυτοκράτορα. Η Α’ οθωμανική κατοχή κράτησε ως το 1403, οπότε ο Μανουήλ, επωφελούμενος από την ήττα του Βαγιαζήτ από τον Ταμερλάνο και τον εμφύλιο των γιων για την διαδοχή, επανέκτησε την Θεσσαλονίκη, ως αντάλλαγμα της συνδρομής του στον γιο του Βαγιαζήτ, Σουλεϊμάν Τσελεμπή. Η παρακμή του Βυζαντίου και η ορμητική προέλαση των Οσμανλήδων, οδήγησε στην παράδοση της πολιορκούμενης Θεσσαλονίκης, υπό όρους στους Βενετούς(1420). Η 7ετής βενετική κατοχή ήταν περίοδος παρακμής. Ο γενικός αποκλεισμός από τους Οθωμανούς, οδήγησε σε οικονομικής εξασθένισης, που, σε συνδυασμό με την δυναστική συμπεριφορά των Βενετών, οδήγησε σε λαϊκή δυσαρέσκεια. Τελικά, η Θεσσαλονίκη, έπεσε ΟΡΙΣΤΙΚΑ στους Οθωμανούς(29/03/1430), μετά από ισχυρή πολιορκία 3 ημερών. Ο Ελληνισμός συγκλονίστηκε και άρχισε να θρηνεί(συνδυαστικά με τους θρήνους για την Άλωση της Κων/λης, 23 χρόνια μετά(29/05/1453). Μετά την οθωμανική κατάκτηση, ο πυρήνας της πόλης αποτελέστηκε από 1000 οικογένειες Γιουρούκων μεταφερμένων από τα Γιαννιτσά και 1000 Θεσσαλονικέων που επαναπατρίστηκαν μετά τον διασκορπισμό τους. Ο πολυεθνικός χαρακτήρας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η ανοχή, ας πούμε, έναντι των «λαών της Βίβλου»(ισλαμικός νόμος), βοήθησαν στην εγκατάσταση στην Θεσσαλονίκη διωκόμενων από την Β. Ευρώπη και την Ιβηρική Χερσόνησο Ιουδαίων. Ο Βαγιαζήτ Β’ τους έδωσε άδεια εγκατάστασης. Εκτός λοιπόν από την πρωτεύουσα Κων/λη, Ασκεναζίμ και Σεφαραδίτες Εβραίοι εγκαταστάθηκαν στα μεγάλα αστικά κέντρα της αυτοκρατορίας και κυρίως στην Θεσσαλονίκη, όπου έγιναν ευπρόσδεκτοι και βοήθησαν στην οικονομική ανάπτυξη, μετά τον πόλεμο. Οι Εβραίοι ήταν η πιο εύρωστη οικονομικά κοινότητα της πόλης. Ως το 1912, η Θεσσαλονίκη ήταν ΜΟΝΑΔΙΚΟ φαινόμενο εβραϊκής πόλης. Οι Ιουδαίοι την αποκαλούσαν «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων» και «Μητέρα του Ισραήλ». Σε όλη την οθωμανική εποχή, ήταν ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ κέντρο, με ρόλο παρόμοιο με την βυζαντινή. Υπάρχουν και σήμερα κτίρια από την τουρκοκρατία(λουτρά, τεμένη κ.ά.). Ο Γάλλος μοναχός Robert De Dreux, περιέγραψε την Θεσσαλονίκη, ως μια από τις πιο ωραίες ελληνικές πόλεις. Ο συμπατριώτης του, ιερωμένος και συγγραφέας Joseph de la Porte ανέφερε ότι αριθμούσε 48 τεμένη, 30 Ελληνικές εκκλησίες και 36 συναγωγές. Πριν το 1821, σποραδικές εξεγέρσεις κατά των Τούρκων καταπνίγονταν εύκολα. Οι Οθωμανοί ήταν ιδιαίτερα σκληροί στην Επανάσταση της Χαλκιδικής(1821). Έσφαξαν 3000 ανθρώπους στο σημερινό διοικητήριο. Έτσι άρχισε μια περίοδος τρομοκράτησης(ως το 1823-καταστολή Επανάστασης στην Μακεδονία-). Οι Τούρκοι έσφαξαν προκρίτους Φιλικούς της περιοχής της Θεσσαλονίκης (18/05/1821). Μόνο το 1821, οι Τούρκοι δολοφόνησαν 25000 Έλληνες, πλήττοντας ανεπανόρθωτα, για 60 χρόνια(1880), την ελληνική κοινότητα. Ως και έξω από την Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης σφαγιάστηκαν 2000 Έλληνες την ίδια εποχή. Όλες οι προσωπικότητες της πόλης συμμετείχαν στους Αγώνες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου