Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος της Ελλάδας 1898

Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος της Ελλάδας 1898

Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος(ΔΟΕ) ονομαζόταν ο έλεγχος των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας που επιβλήθηκε από Ευρωπαϊκές χώρες που δάνεισαν την Ελλάδα(φθινόπωρο 1897) ενώ αυτή είχε χρεοκοπήσει 4 χρόνια πριν, με στόχο την αποπληρωμή των χρεών της προς τους πιστωτές της. Τον έλεγχο εκτελούσε μια εξαμελή επιτροπή, η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή(Commission Internationale Financière de la Grèce), με μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα από το 1897 μέχρι το 1978, για 81 χρόνια. ΥΠΟΒΑΘΡΟ-ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Λίγα χρόνια πριν, σε παρόμοια οικονομική κατάσταση είχε βρεθεί και η Τυνησία η οποία χρεοκόπησε(1869). Για την είσπραξη των χρεών της, είχε συστηθεί Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος στην Τυνησία από τους πιστωτές της(Γαλλία-Βρετανία-Ιταλία), η Commission Financière Internationale. Η επιτροπή αυτή είχε αναλάβει(όπως αργότερα και η Commission Internationale Financière στην Ελλάδα) την διαχείριση των οικονομικών του κράτους για την εξασφάλιση της αποπληρωμής των χρεών της Τυνησίας. Στάση πληρωμών είχε κηρύξει και η Οθωμανική Αυτοκρατορία(1876), η οποία τελικά συμφώνησε(1881) με το Διάταγμα του Μουχαρέμ στη δημιουργία του Συμβουλίου για τη Διαχείριση του Οθωμανικού Χρέους (Council of the Administration for the Ottoman Public Debt-CAOPD), ενός εισπρακτικού οργανισμού με 5.000 υπαλλήλους, με +20 γραφεία στις επαρχίες της αυτοκρατορίας από την Υεμένη μέχρι τη Θεσσαλονίκη και πλήρη ελευθερία στις αποφάσεις του τρόπου συλλογής χρεών, οι οποίοι απέδιδαν τα χρέη στους πιστωτές της χώρας. ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΗΤΤΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ(1897) Ο Χαρίλαος Τρικούπης κατά την τελευταία πρωθυπουργία του κήρυξε πτώχευση(1893). Τότε επιβλήθηκε μερικός έλεγχος από τους πιστωτές, τυπικός κι όχι ουσιαστικός χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης στα ελληνικά δημόσια οικονομικά. Η εμπλοκή όμως της χρεοκοπημένης Ελλάδας σε σύρραξη με την Τουρκία(1897), στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο, βρήκε την Ελλάδα σε εξαιρετικά δυσχερή θέση με τον ελληνικό στρατό ανίκανο να αντιπαραταχθεί στα οθωμανικά στρατεύματα, που είχαν καταλάβει τη Θεσσαλία και τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. Η Συνθήκη Ειρήνης(20/09/1897) στην οποία εξαναγκάστηκε η Ελλάδα ως ηττημένη, προέβλεπε πολεμική αποζημίωση των 4 εκ τουρκικών λιρών της οποίας την άμεση καταβολή απαιτούσε η Υψηλή Πύλη. Η Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη υποχρεώθηκε σε διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές της Ελλάδας για επιπλέον δανεισμό (ενώ πριν 4 χρόνια τους είχε ήδη δηλώσει ότι αδυνατεί να αποπληρώσει τα ήδη χρωστούμενα δάνεια). Οι διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης οδήγησαν στην επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου(ΔΟΕ) για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας που να εξασφαλίζει στους πιστωτές την αποπληρωμή και των παλαιότερων και των νέων δανείων τους. ΔΟΕ: ΟΡΟΙ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ Οι διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους των πιστωτών (Αγγλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Γερμανίας, Ρωσίας, Ιταλίας) ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1897 και κατέληξαν στη σύνταξη και ψήφιση του νόμου ΒΦΙΘ/23-2-1898 σύμφωνα με τον οποίο εγκαθιδρύθηκε η επιτροπή οικονομικού ελέγχου(Διεθνής Οικονομική Επιτροπή), που σύντομα μετονομάστηκε σε Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος 1898.

Η συμφωνία με τους πιστωτές προέβλεπε:

1.    Χορήγηση δανείου πολεμικών επανορθώσεων και του «οικονομικού δανείου» Εκχωρήθηκε εγγυημένο δάνειο 151,3 εκ φράγκων, από τις Μεγάλες Δυνάμεις στην Ελλάδα. Το δάνειο λήφθηκε προκειμένου να καταβληθούν στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι αποζημιώσεις, που υποχρεώθηκε να καταβάλει η Ελλάδα στην Τουρκία συνολικού ύψους 93,9 εκ φράγκων, το υφιστάμενο κρατικό χρέος ύψους 31,4 εκ φράγκων, το έλλειμμα του ελληνικού δημοσίου για 1897 ύψους 22,5 εκ φράγκων και οι δαπάνες έκδοσης του δανείου(προμήθειες τραπεζών μεσιτικά, χαρτόσημα) ύψους 3,5 εκ φράγκων.

2.    Υποθήκευση φορολογικών εσόδων ώστε να εξασφαλισθεί η αποπληρωμή των δανείων Για να επιτευχθεί η εξυπηρέτηση του χρέους ο ΔΟΕ απέκτησε τακτικές πηγές εσόδων και αξιολογούσε τις κρατικές υπηρεσίες για την αποδοτικότητα και την φοροεισπρακτική τους ικανότητα. Έτσι στο ΔΟΕ αποδίδονταν τα έσοδα των μονοπωλίων αλατιού, πετρελαίου, σπίρτων, τραπουλόχαρτων, τσιγαροχάρτων και σμυρίδας Νάξου, ο φόρος καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιά.

3.    Αναδιάρθρωση του χρέους

ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΔΟΕ διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας την 1^η δεκαετία του 20^ου αι., αλλά από τις αρχές του '30 είχε όλο και περισσότερο μειωμένη επίδραση στις αποφάσεις της χώρας, μέχρι τον οριστικό τερματισμό του το 1978. Αρχικά έδρα του ήταν το σημερινό Μέγαρο της Προεδρίας της Δημοκρατίας, που είχε αναγερθεί για τις ανάγκες της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, πίσω από το τότε παλάτι του Διαδόχου, στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου(τότε Διοχάρους) και Στησιχόρου. Μετά τον Β’ ΠΠ, στο πλαίσιο Οικονομικής και Πιστωτικής Συνθήκης του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ελλάδα(1946) που υπέγραψε (24/01/1946) από τη μεριά της Ελλάδας ο Εμμανουήλ Τσουδερός, Β΄ Αντιπρόεδρος υπουργικού συμβουλίου και υπουργός Συντονισμού της Κυβέρνησης Θεμιστοκλή Σοφούλη(1945) και από τη πλευρά του Ηνωμένου Βασιλείου ο Ernest Bevin, υπουργός Εξωτερικών(Foreign Secretary), το Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσε «έτοιμο, σε συμφωνία με τη Γαλλική Κυβέρνηση, να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ελληνική Κυβέρνηση για την λήξη των δραστηριοτήτων της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής του 1898». Έγγραφο του 1963 του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών(Foreign Office) σχετικό με την Ελλάδα αναφέρεται σε πρόταση κατάργησης της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής, έχοντας τίτλο Administration of International Financial Commission: proposals for abolition. 2 χρόνια μετά ακολουθεί άλλο έγγραφο με τίτλο International Financial Commission: abolition (1965)^[8], και αναφορά(1966) για την ενσωμάτωση του προσωπικού της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής στις Ελληνικές Δημόσιες Υπηρεσίες. Για το 1970-5 υπάρχει επίσης σχετική αναφορά του Βρετανικού υπουργείου Οικονομικών(Treasury) για την Διεθνή Οικονομική Επιτροπή. Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή καταργήθηκε οριστικά το 1978, με κοινή αποδοχή των συμβαλλομένων μερών, όπως προκύπτει από σχετική αλληλογραφία μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας. Πριν την οριστική κατάργησή της(1978) η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή είχε έδρα στην οδό Πατριάρχου Ιωακείμ, στο Κολωνάκι.