Μάχη του Σκρα(Μάιος 1918)

Μάχη του Σκρα(Μάιος 1918)

Σαν σήμερα 27/05/1918 Ελληνικές και συμμαχικές δυνάμεις καταλαμβάνουν το Σκρα, που υπερασπίζονται Γερμανοί και Βούλγαροι. Ο αντιστράτηγος Εμμανουήλ Ζυμβρακάκης καταλαμβάνει τα οχυρά υψώματα του Κιλκίς.

Η Μάχη του Σκρα θεωρείται μια από τις σημαντικότερες νικηφόρες μάχες του ελληνικού στρατού στη διάρκεια του Α’ ΠΠ(1914-8). Κατά τον «Μεγάλο πόλεμο» η περιοχή Σκρα της ομώνυμης περιοχής στο Νομό Κιλκίς είχε οργανωθεί αμυντικά από τους Βουλγάρους οι οποίοι παρενοχλούσαν τα συμμαχικά στρατεύματα στην Δ του Αξιού ποταμού περιοχή. Έτσι αποφασίσθηκε από τον Γάλλο επικεφαλής αρχιστράτηγο Guillaumat η κατάληψη της περιοχής από μονάδες του ελληνικού Σώματος Στρατού Εθνικής Αμύνης, διοικητής των οποίων ήταν ο αντιστράτηγος Εμμανουήλ Ζυμβρακάκης. Η επίθεση διεξάχθηκε από 5 συντάγματα πεζικού: το 5^ο και 6^ο της Μεραρχίας Αρχιπελάγους(υπό τον υποστράτηγο Ιωάννου), πλαισιωμένα δεξιά(Α) από το 7^ο και 8^ο της Μεραρχίας Κρήτης(υπό τον υποστράτηγο Σπηλιάδη) και αριστερά(Δ) από το 1^ο σύνταγμα της Μεραρχίας Σερρών (υπό τον υποστράτηγο Επαμ. Ζυμβρακάκη), με συνολικό αριθμό 14.546 μαχητές πεζικού, υποστηριζόμενοι από 287 βαρέα και ελαφρά πυροβόλα. Οι Βούλγαροι διέθεταν 5 συντάγματα πεζικού υποστηριζόμενα από ισχυρό βαρύ και ελαφρό πυροβολικό. ΜΑΧΗ Στις 16-29/05/1918 από της 5^ης πρωινής ώρας άρχισε η προπαρασκευή του ελληνικού πυροβολικού για την καταστροφή των αμυντικών εγκαταστάσεων. Τα συντάγματα που ήταν έτοιμα για την επίθεση εξόρμησαν το πρωί της 17/05 καλυπτόμενα από κινητό φραγμό πυροβολικού. Η βουλγαρική αντίδραση ήταν ισχυρή, όμως η ορμή του ελληνικού στρατού ήταν τόση που υπερφαλάγγισε την βουλγαρική αντίσταση και στις 06.30 το Σκρα είχε καταληφθεί. Οι Βούλγαροι υπερασπίσθηκαν με πείσμα τις θέσεις τους και το απόγευμα της 17^ης Μαΐου επεχείρησαν λυσσώδεις αντεπιθέσεις ιδίως κατά του 5^ου Συντάγματος πεζικού της Μεραρχίας Κρήτης που όλες τελικά αποκρούσθηκαν. ΑΠΩΛΕΙΕΣ Οι απώλειες όμως υπήρξαν βαρύτατες. Ο συνολικός αριθμός των απωλειών του ελληνικού στρατού ήταν: 29 Αξιωματικοί και 412 οπλίτες νεκροί και 69 Αξιωματικοί και 2135 οπλίτες τραυματίες. Το μεγαλύτερο αριθμό απωλειών είχε η Μεραρχία Αρχιπελάγους με Αξιωματικούς νεκρούς 24, τραυματίες 54 και οπλίτες νεκρούς 314 και τραυματίες 1723. ΛΑΦΥΡΑ Οι ελληνικές Μεραρχίες παρά τις βουλγαρικές αντεπιθέσεις διατήρησαν το κατακτηθέν έδαφος. Αιχμαλώτισαν 2.045 Βουλγάρους και περιήλθαν σ’ αυτές ως λάφυρα 32 πυροβόλα και 12 βομβιδοβόλα χαρακωμάτων. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Η «Νίκη του Σκρα» όπως αναφέρεται στην ελληνική στρατιωτική ιστορία εξέπληξε τους Συμμάχους και τους εχθρούς. Με δεδομένο τη πολύ καλή οχύρωση των βουλγαρικών δυνάμεων που υποστηριζόταν με πολυάριθμο πυροβολικό, η θέση τους θεωρούταν απρόσβλητη και ύστερα μάλιστα από την αποτυχία που είχε σημειώσει ένα χρόνο πριν(Μάρτιος 1917), η 122^α γαλλική Μεραρχία στη προσπάθειά της να την εξουδετερώσει. Κανείς από τους Συμμάχους δεν περίμενε να δει να διασπάται από την ορμή των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων μια τέτοια οχύρωση σ’ ένα μέτωπο μήκους 12 km και βάθους 1-2 km με συνέπεια την πλήρη κυριαρχία. Η βουλγαρική διοίκηση παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες επανακατάληψης και τις σφοδρές αντεπιθέσεις της δεν κατάφερε να επανακτήσει τις θέσεις της. Η γαλλική διοίκηση διαπίστωσε επίσης πως αν ο ελληνικός στρατός περιοριζόταν απ’ την αρχή, μόνο στη κατάληψη της προεξοχής των βουλγαρικών θέσεων της Χούμας ίσως το αποτέλεσμα να είχε δώσει ακόμα και στρατηγικά αποτελέσματα. Η νίκη του Σκρα θεωρήθηκε ισχυρότατο πλήγμα για τους Βουλγάρους και μέγα κατόρθωμα του ελληνικού στρατού. Ο αρχιστράτηγος των συμμαχικών δυνάμεων στρατηγός Guillaumat, που είχε αντικαταστήσει τον στρατηγό Sarrail από τον προηγούμενο Δεκέμβριο, χαρακτήρισε το ελληνικό πεζικό ως «πεζικό απαράμιλλης ανδρείας και έξοχης ορμητικότητας». ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΑΧΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Ο Αρχιστράτηγος διέταξε(22/03-04/04/1918) το Διοικητή της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών Στρατηγό Jerome να εκτελέσει ευρείας κλίμακας επιθετικό εγχείρημα, με σκοπό να αγκιστρώσει τις εχθρικές δυνάμεις στο μέτωπό του. Η ζώνη ευθύνης της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών, αποτελούμενης από την 122^η γαλλική Μεραρχία υπό το Στρατηγό Topar και το Σώμα Στρατού Εθνικής Άμυνας υπό τον Αντιστράτηγο Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη, Εκτεινόταν από το χ. Ν μέχρι τον Αξιό ποταμό και διέθετε από Δ προς Α:

·      Τη Μεραρχία Αρχιπελάγους, υπό τον Υποστράτηγο Δημήτριο Ιωάννου, η οποία διέθετε τα 5^ο, 6^ο Συντάγματα Αρχιπελάγους και το 1^ο Σύνταγμα Σερρών και κατείχε τον υποτομέα του χωριού Λιβάδι. Αριστερά της είχε τη Σερβική Μεραρχία Timok.

·      Τη Μεραρχία Κρήτης, υπό τον Υποστράτηγο Παναγιώτη Σπηλιάδη, η οποία διέθετε τα 7^ο, 8^ο Συντάγματα Κρητών και το 29^ο Σύνταγμα Πεζικού και κατείχε τον υποτομέα Σκρα.

·      Την 122^η Γαλλική Μεραρχία, από τα 45^ο, 84^ο, 148^ο Συντάγματα Πεζικού Και 2^ο Σύνταγμα Ζουάβων, στον τομέα Φανού. Δεξιά της υπήρχε η 26^η Βρετανική Μεραρχία.

·      Το 1^ο Σύνταγμα Αφρικανών της 156^ης Γαλλικής Μεραρχίας, ως εφεδρεία του Αρχιστρατήγου στο χωριό  Γοργόπη.

Προωθήθηκε(05-18/04) στην 1^η γραμμή από την περιοχή του Πολυκάστρου όπου βρισκόταν και η Μεραρχία Σερρών, υπό τον Υποστράτηγο Επαμεινώνδα Ζυμβρακάκη, αποτελούμενη από τα 2^ο και 3^ο Συντάγματα Σερρών. Στη Μεραρχία αυτή ανατέθηκε ο υποτομέας Αρχαγγέλου, στο αριστερό της Μεραρχίας Αρχιπελάγους, στην οποία και υπήχθη από τακτικής απόψεως. Έναντι της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών ο εχθρός διέθετε την 5^η βουλγάρική Μεραρχία της 1^ης Στρατιάς με 6 συντάγματα δικά της και ένα της 3^ης βουλγαρικής Στρατιάς. Οι εχθρικές θέσεις είχαν οργανωθεί(Δεκέμβριος 1917) σε δεσπόζοντα εδαφικά σημεία και ήταν ενισχυμένες με ανθεκτικά καταφύγια και συρματοπλέγματα. Από απόψεως πυροβολικού οι Βούλγαροι διέθεταν, όπως διαπιστώθηκε από αεροπορική αναγνώριση, 88 πυροβόλα στην περιοχή του χωριού Ούμα και 52 στην περιοχή της Γευγελής. Επίσης είχαν ενισχύσει τις εφεδρείες τους, που περιλάμβαναν ένα γερμανικό και 2-4 Βουλγάρικα Συντάγματα. Ο Στρατηγός Guillaumat έθεσε ως αντικειμενικό σκοπό της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών το ύψωμα Σκρα(υψόμετρο 1097), γιατί αποτελούσε μια εξέχουσα της εχθρικής διατάξεως σε έδαφος που δέσποζε της περιοχής, ήταν ισχυρά οργανωμένο και είχε εξοπλιστεί με πολυβόλα και όλμους. Τα συμμαχικά παρατηρητήρια στο όρος Πάϊκο παρείχαν καλή θέα προς τις Βουλγαρικές οργανώσεις. Η διαμόρφωση του εδάφους επέτρεπε την ανάπτυξη και κάλυψη πολλών συμμαχικών πυροβολαρχιών και την συγκέντρωση των πυρών τους στην περιορισμένης εκτάσεως εξέχουσα του Σκρα. Η απόφαση του Αρχιστρατήγου να επιτεθεί η 1^η Ομάδα Μεραρχιών κατά του υψώματος Σκρα στηρίχθηκε στην ανάγκη να βελτιωθεί η διάταξη των Ελληνικών στρατευμάτων και στην ελπίδα του για μία επιτυχία που θα εξύψωνε το ηθικό και τη μαχητική τους ικανότητα. Η διαταγή που δόθηκε στο διοικητή της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών(27/03-09/04), ήταν να μελετήσει ενέργεια για την κατάληψη του υψώματος του Σκρα και των Α απ’ αυτό Βουλγαρικών θέσεων. Τον ενίσχυσε με 3 μοίρες ελαφρύ πυροβολικού, 5 πυροβολαρχίες βαριές και μία πυροβολαρχία χαρακωμάτων. Ο Στρατηγός Jerome υπέβαλε προτάσεις μετά 2 ημέρες, ενώ ταυτόχρονα κοινοποίησε αυτές και στη Μεραρχία Αρχιπελάγους, για να τις μελετήσει και να έχει ετοιμότητα να αναλάβει την εκτέλεση της επιθέσης. Το σχέδιο προέβλεπε επίθεση σε 2 χρόνους. Κατά τον 1^ο θα καταλαμβάνονταν το ύψωμα Σκρά και κατά το 2^ο η γραμμή των υψωμάτων Τουμουλούς-Σερφ Βολάν. Κατά τον 1^ο χρόνο θα ενεργούσε ένα σύνταγμα που θα καλυπτόταν με ένα τάγμα από τα αριστερά, ενώ στο δεύτερο χρόνο θα συνέχιζε άλλο σύνταγμα. Η ενέργεια θα υποστηριζόταν από Α με ένα σύνταγμα της Μεραρχίας Κρήτης που θα ενεργούσε για την κατάληψη των υψωμάτων Β του χωριού Σκρα και θα επιδίωκε να συνδεθεί με την αριστερά της Μεραρχία Αρχιπελάγους. Η επίθεση της Μεραρχίας Αρχιπελάγους θα υποστηριζόταν με 122 συνολικά ελληνικά και συμμαχικά πυροβόλα από τα οποία τα 46 βαριά. Στις 02-15/04 ο Αρχιστράτηγος ενέκρινε το σχέδιο επίθεσης με την παρατήρηση ότι το διάστημα μεταξύ των 2 χρόνων έπρεπε να ελαχιστοποιηθεί. Αύξησε το πυροβολικό, που αρχικά είχε διαθέσει για ενίσχυση, σε 4 μοίρες ελαφρού, 12 πυροβολαρχίες βαρέως και 2 πυροβολαρχίες χαρακωμάτων. Ως χρόνο επιθέσεως καθόρισε το 2^ο 15ήμερο του Μαΐου 1918. Με το σχέδιο αυτό διαφώνησε ο Αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Δημήτριος Καθενιώτης, αντιπρόσωπος της επιτελικής Υπηρεσίας στον Αρχιστράτηγο. Στην αναφορά του υποστήριζε ότι η απόφαση ήταν ατυχής, γιατί εφάρμοζε κατά γράμμα τα πορίσματα του Δ Μετώπου που είχε διαφορετικά χαρακτηριστικά. Επειδή η κύρια βουλγάρική γραμμή άμυνας ήταν πίσω από το ύψωμα Σκρα, η κατάληψη του δε θα ωφελούσε σε τίποτε και οι θυσίες θα ήταν άσκοπες. Πρότεινε συνεπώς η ενέργεια αυτή να συνδυαστεί με ευρεία επίθεση στα δυτικά από το χωριό Λαγκαδιά προς το χωριό Ούμα και από τις νοτιοανατολικές αντιρίδες της, Τζένας προς το ύψωμα Μάλα Ρούπα. Το επιτελείο του Αρχιστρατήγου απάντησε ότι η άποψη είναι σωστή, αλλά δεν υπήρχαν τα μέσα, ιδιαίτερα πυροβολικό, για να υποστηρίξει την προτεινόμενη ενέργεια. Στο μεταξύ είχε αρχίσει η υλοποίηση των προκαταρκτικών ενεργειών και γινόταν η μετακίνηση του πυροβολικού. Η 16^η γαλλική Αποικιακή Μεραρχία στο μέτωπο του Εριγώνα διέθετε μία μοίρα ορειβατική και 3 πεδινές, η 76^η γαλλική Μεραρχία στο Μοναστήρι μία μοίρα πεδινή, η γαλλική Στρατιά Ανατολής 8 βαριές πυροβολαρχίες, η 2^η σερβική Στρατιά 2 βαριές πυροβολαρχίες και ως γενική εφεδρεία πυροβολικού είχε τηρηθεί μία βαριά μοίρα. Ο Αρχιστράτηγος εξασφάλισε συνδρομή και από το βρετανικό πυροβολικό, το οποίο κατά την επίθεση θα έκανε επιδεικτικές βολές μεταξύ Αξιού και Δοϊράνης και βολές αντιπυροβολικού Δ του Αξιού. Ταυτόχρονα, όλες οι μονάδες που θα λάμβαναν μέρος στην επίθεση στάλθηκαν σε στρατόπεδο, Ν του χωριού Σκρά, για τη συμπλήρωση της εκπαιδεύσεως και την αναπλήρωση σε άντρες και υλικά. Από τις ελληνικές δυνάμεις στάλθηκαν τα 3 συντάγματα της Μεραρχίας Αρχιπελάγους και το 7^ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Κρήτης. Ο Διοικητής της 1ης Ομάδας Μεραρχιών Στρατηγός Jerome εξέδωσε(07-20/05/1918) τη διαταγή επιθέσεως. Σύμφωνα με αυτή το Σώμα Στρατού Εθνικής Άμυνας είχε ως αποστολή να καταλάβει το ύψωμα Σκρα και προωθηθεί 1.500 μέτρα m Β της γραμμής Τουμουλούς-Σερφ Βολάν, καταλαμβάνοντας ταυτόχρονα και ολόκληρη την ανατολικότερα, μέσα στη ζώνη του, προωθημένη βουλγαρική γραμμή. Η κύρια επίθεση κατά του υψώματος Σκρα ανατέθηκε στη Μεραρχία Αρχιπελάγους και θα συνδυαζόταν με δευτερεύουσα ενέργεια ενός συντάγματος της Μεραρχίας Κρήτης, προς το ύψωμα 789. Άλλη μονάδα της ίδιας Μεραρχίας θα ενεργούσε ανατολικότερα εναντίον του υψώματος 459(Λαντιγέ). Η Μεραρχία Σερρών με ελαφρά τμήματα θα καταλάμβανε τα υψώματα Α του χωριού Λαγκαδιά, για να καλύψει το Δ πλευρό της Μεραρχίας Αρχιπελάγους που θα ενεργούσε προς το ύψωμα Σκραά. Οι σερβικές και βρετανικές δυνάμεις θα εκδήλωναν ανάλογες ενέργειες αντιπερισπασμού, εναντίον των εχθρικών θέσεων εκατέρωθεν της κύριας επιθέσεως. Η Συμμαχική Αεροπορία θα βομβάρδιζε τα μετόπισθεν του εχθρού. Η προπαρασκευή του πυροβολικού θα άρχιζε από την προπαραμονή της επίθεσης. Εφεδρεία θα ήταν το 1^ο Σύνταγμα Αφρικανών στον Αρχάγγελο και 2 συντάγματα της 122^ης γαλλικής Μεραρχίας, το ένα στον Αρχάγγελο και το άλλο στην Αξιούπολη. Το 1^ο Σύνταγμα Αφρικανών από την έναρξη της επιθέσεως θα υπαγόταν στην Μεραρχία Αρχιπελάγους. Η Μεραρχία Κρήτης διατάχθηκε να έχει ετοιμότητα να αναλάβει τη συνέχιση της επιθέσεως μετά την κατάληψη των κύριων αντικειμενικών σκοπών. Ο διοικητής της Μεραρχίας Αρχιπελάγους εξέδωσε(13-26/05) τη διαταγή επιχειρήσεων με την οποία την κύρια προσπάθεια αναλάμβαναν το 1^ο Σύνταγμα Σερρών και τα 5^ο και 6^ο Αρχιπελάγους, η Διλοχία Μηχανικού, 2 ουλαμοί πυροβολικού του 1^ου Συντάγματος Αφρικανών και ένας γαλλικός λόχος Φλογοβόλων. Αντικειμενικός σκοπός η κατάληψη της γραμμής των υψωμάτων Τουμουλούζ-Σερφ Βολάν σε σύνδεσμο με τη δεξιά Μεραρχία Κρήτης και τη σταθεροποίηση στις νέες θέσεις. Η ζώνη ενέργειας της Μεραρχίας χωρίστηκε σε 3 τομείς που ανατέθηκαν από αριστερά προς τα δεξιά στα 5^ο, 1^ο και 6^ο Συντάγματα, τα οποία και ενισχύθηκαν ως εξής:

·      Το 5^ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους, με έναν ουλαμό Μηχανικού, 2 πυροβόλα και έναν ουλαμό Φλογοβόλων.

·      Το 1^ο Σύνταγμα Σερρών, με 2 ουλαμούς Μηχανικού, 2 πυροβόλα και έναν ουλαμό Φλογοβόλων.

·      Το 6^ο Σύνταγμα Αρχιπελάγους, με έναν ουλαμό Μηχανικού, 2 πυροβόλα και έναν ουλαμό Φλογοβόλων.

Ορίστηκε και η διάταξη επίθεσης των συνταγμάτων αυτών. Τα 5^ο και  6^ο είχαν από ένα τάγμα εμπρός, ένα ως εφεδρεία και ένα για την κάλυψη του αριστερού και του δεξιού τους πλευρού, ενώ το 1^ο είχε 2 τάγματα εμπρός και ένα ως εφεδρεία. Το 1^ο Σύνταγμα Αφρικανών θα αναλάμβανε την οργάνωση του εδάφους που θα καταλαμβανόταν από τις ελληνικές δυνάμεις. Τα χαρακώματα εξόρμησης θα εξασφάλιζε το 3^ο Τάγμα του 3^ου Συντάγματος Σερρών. Παρόμοιες διαταγές εξέδωσαν και οι Μεραρχίες Κρήτης και Σερρών. Ο Αρχιστράτηγος επισκέφθηκε(14-27/05) το Στρατηγείο της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών στο χωριό Πηγή Β της Αξιούπολης, όπου με το Στρατηγό Jerome αποφάσισαν η επίθεση να αρχίσει στις 17-30/05, μετά από έντονη προπαρασκευή πυροβολικού. Η 122^η γαλλική Μεραρχία θα πραγματοποιούσε ταυτόχρονα επιθετικό εγχείρημα στην περιοχή Ειδομένης. Το πυροβολικό άρχισε δράση(16-29/05), η οποία συνεχίστηκε και στη διάρκεια της νύχτας με βολές παρενόχλησης και καταστροφής. Οι Βρετανοί πραγματοποίησαν το βράδυ της μέρας αυτής επιθετικό εγχείρημα Δ της Δοϊράνης. Καταδρομική ενέργεια με απόσπασμα της 122^ης Γαλλικής Μεραρχίας στην Ειδομένη δε σημείωσε επιτυχία. Είχαν ολοκληρωθεί(πρωί 17-30/05) όλες οι προετοιμασίες και τα τμήματα πεζικού είχαν προωθηθεί στη γραμμή εξόρμησης. Από τις 04.30 το πυροβολικό άρχισε σφοδρή προπαρασκευή μικρής διάρκειας, ενώ από τις 04.55 εκτόξευσε την προβλεπόμενη, για την προστασία του πεζικού, βολή κινητού φραγμού. Την ίδια ώρα άρχισε και η εξόρμηση του πεζικού. Το απόκρημνο του εδάφους, η απόσταση που χώριζε τις διαδοχικές γραμμές και η ισχυρή οργάνωση των εχθρικών θέσεων με ανθεκτικά πολυβολεία και σκέπαστρα επέτειναν τις δυσχέρειες της επιχείρησης. Ωστόσο, εξελίχθηκε σύμφωνα με το σχέδιο. Στο κέντρο η Μεραρχία Αρχιπελάγους, στην οποία είχε ανατεθεί η κύρια προσπάθεια, επιτέθηκε και με τα 3 συντάγματά της στην 1^η γραμμή, ακολουθώντας τον κινητό φραγμό του πυροβολικού. Τα 5^ο Σύνταγμα αριστερά υπό τον Αντισυνταγματάρχη Ευθύμιο Τσιμικάλη, επιτέθηκε προς το ύψωμα Τουμουλούς, καλύπτοντας ταυτόχρονα τη Μεραρχία από Δ. Η εξόρμηση του Συντάγματος άρχισε με τα 1^ο(Ταγματάρχης Βασίλειος Παπαγιάννης) και 2^ο(Λοχαγός Ιωάννης Ντόζης) Τάγματα στην 1^η γραμμή. Το 3^ο Τάγμα(Ταγματάρχης Κωνσταντίνος Μπάμπαλης) ακολουθούσε ως εφεδρεία. Παρά τη σθεναρή αντίσταση του εχθρού και τη σφοδρότητα των πυρών πυροβολικού που προκαλούσαν μεγάλες απώλειες, το Σύνταγμα πέτυχε να καταλάβει διαδοχικά τα υψώματα Σκρά και Τουμουλουζ. Επακολούθησε ανασυγκρότηση του Συντάγματος και συγχωνεύθηκαν τα 2^ο και 3^ο τάγματα, εξαιτίας των απωλειών. Επίσης αποκρούστηκαν πολλές εχθρικές αντεπιθέσεις με σοβαρές απώλειες για τον αντίπαλο. Το 1^ο Σύνταγμα Σερρών στο κέντρο, υπό τον Αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Κονδύλη, διέθετε τα 1^ο(Ταγματάρχης Γεώργιος Ψαράς) και 2^ο(Λοχαγός Ιωάννης Σκαλτσογιάννης) Τάγματα του στην 1^η γραμμή και το 3^ο Τάγμα(Ταγματάρχης Θεόδωρος Βαχάρογλου) ως εφεδρεία. Η εξόρμηση άρχισε στις 05.45 κάτω από σφοδρά πυρά του εχθρού. Οι λόχοι του αριστερά 2^ου Τάγματος είχαν σοβαρές απώλειες, όπως και ο λόχος του 3^ου που ακολουθούσε. Προκλήθηκε κάποια σύγχυση, χωρίς να επιδράσει αποφασιστικά στο ηθικό των αντρών και στην παραπέρα εξέλιξη της μάχης. Με 2 άλματα καταλήφθηκαν οι εχθρικές θέσεις στα υψώματα Μπαστιόν Ουέστ και στο Μπαστιόν ντι Σέγ, ενώ συνελήφθησαν πολλοί αιχμάλωτοι. Μετά την επιτυχία αυτή εισήλθε στον αγώνα και το 3^ο Τάγμα. Μέχρι τις 07.00 καταλήφτηκε το ύψωμα 1034(Πιτόν Ντενυντέ), δηλ. ο τελικός αντικειμενικός σκοπός του Συντάγματος. Οι απώλειες από τα εχθρικά πυρά και το φίλιο πυροβολικό, λόγω της εισόδου των λόχων 1^ου κλιμακίου του 1^ου Τάγματος στο φραγμό του, ήταν σοβαρές. Στη διάρκεια της νύχτας το 2^ο Τάγμα αποσύρθηκε από την 1^η γραμμή και τη θέση του πήρε το εφεδρικό 3^ο. Το 6^ο Σύνταγμα δεξιά, υπό τον Αντισυνταγματάρχη Κωνσταντίνο Εξαρχάκη, επιτέθηκε με το 3^ο Τάγμα(Ταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας) μπροστά και το 2^ο Τάγμα(Ταγματάρχης Βασίλειος Καρκούρας) ως εφεδρεία, Το 1^ο Τάγμα(Ταγματάρχης Νικόλαος Τσιτούρας) είχε αναλάβει το σύνδεσμο Α με τη Μεραρχία Κρήτης. Τα τμήματα μέσα σε 15 λεπτά κατέλαβαν τους πρώτους αντικειμενικούς σκοπούς μέχρι το ύψωμα Ουβραζ Μπλαν, όπου και ανέκοψαν για λίγο την κίνηση τους. Ο εχθρός δεν πρόφτασε να αντιδράσει και εξοντώθηκε ή παραδόθηκε, ενώ ελάχιστες αντιστάσεις που παρέμειναν περικυκλώθηκαν και εξουδετερώθηκαν. Μετά την ταχεία ανασύνταξη των τμημάτων τα 1^ο και 3^ο Τάγματα συνέχισαν την επίθεση, ακολουθούμενα από το 2^ο. Παρά την σφοδρότητα του εχθρικού πυροβολικού, τα ελληνικά τμήματα πέτυχαν μέχρι τις 06.40 να κάμψουν την αντίσταση του αντιπάλου και να καταλάβουν τους τελευταίους αντικειμενικούς τους σκοπούς, τα υψώματα Σερφ Βολάν και Τετ ντε Σιέν. Το 2^ο Τάγμα αντικατέστησε(νύχτα 17-30 προς 18-31/05) το 3^ο, το οποίο αποτέλεσε την εφεδρεία του Συντάγματος. Επίσης, αντικαταστάθηκε και ο αριστερά λόχος του 1^ου Τάγματος από λόχο του 1^ου Συντάγματος Αφρικανών. Στη συνέχεια όλα τα τμήματα ασχολήθηκαν με την οργάνωση της τοποθεσίας. Η διλοχία Μηχανικού της Μεραρχίας σε 5 ώρες από τις 06.00 της 17-30^ης Μαΐου κατασκεύασε τα απαραίτητα ορύγματα συγκοινωνίας προς τα υψώματα Σκρά και Μπαστιόν Ουέστ. Μαζί με το πεζικό οργάνωσε τις θέσεις στα υψώματα 1034 και Σερφ Βολάν. Οι Διαβιβάσεις της Μεραρχίας οργάνωσαν άριστες επικοινωνίες με την αεροπορία, το πυροβολικό και το πεζικό κι διευκόλυναν τη διεύθυνση και το συντονισμό της επιθέσεως. Ο ανεφοδιασμός σε τρόφιμα και πυρομαχικά υπήρξε υποδειγματικός και όλα τα τμήματα έλαβαν θερμό συσσίτιο. Η Μοίρα Τραυματιοφορέων, μετέφερε περίπου 1.800 τραυματίες στην ομάδα χειρουργείων στο χωριό Κούπα κάτω από δυσμενείς καιρικές συνθήκες, χάρη στην έντονη προσπάθεια των αντρών της. Η Μεραρχία Αρχιπελάγους συνέλαβε 1.835 αιχμαλώτους και κυρίεψε άφθονο πολεμικό υλικό και 44 πυροβόλα διαφόρων τύπων. Οι απώλειες όμως της Μεραρχίας: 338 νεκρούς, μεταξύ οποίων και ο Διοικητής του 1^ου Τάγματος του 5^ου Συντάγματος Ταγματάρχης Βασίλειος Παπαγιάννης, 1.777 τραυματίες και 164 αγνοούμενους. Οι απώλειες του εχθρού ήταν επίσης πολύ μεγάλες. Μόνο στις θέσεις που καταλήφθηκαν είχαν εγκαταλειφτεί + 400 νεκροί. Στις 04.00 της 18-31/05 το 1^ο Τάγμα του 5^ου Συντάγματος Σερρών αντικαταστάθηκε από Τάγμα του 1^ου Συντάγματος Αφρικανών και παρέμεινε ως εφεδρεία του Συντάγματος στο ύψωμα Μπαστιόν ντι Σεγ. Διατέθηκαν 2 τάγματα του 1^ου Συντάγματος Αφρικανών, ανά ένα στα υψώματα Σκρά και Σερφ Βολάν, για την οργάνωση του εδάφους. Η Μεραρχία Κρήτης δεξιά, ενισχυμένη με ένα Τάγμα του 45^ου γαλλικού Συντάγματος, είχε ως αποστολή να επιτεθεί και να καταλάβει το ύψωμα 789 και, ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης, το ύψωμα 459. Η Μεραρχία ανέθεσε την κατάληψη του υψώματος 789 στο 7^ο Σύνταγμα Κρητών, με κύρια προσπάθεια προς το ύψωμα Μόσιο(Καγιού Μπαν). Την κατάληψη του υψώματος 459 ανέθεσε στο 8^ο Σύνταγμα Κρητών. Το 29^ο Σύνταγμα Πεζικού, υπό τον Ταγματάρχη Βασίλειο Τυπάλδο, δύναμης ενάμισι τάγματος θα κάλυπτε το δεξιό της Μεραρχίας σε επαφή με την 122^η γαλλική Μεραρχία. Το 3^ο Τάγμα που τηρήθηκε ως εφεδρεία της Μεραρχίας. Η εξόρμηση άρχισε στις 04.55 της 17-30/05, μετά από προπαρασκευή πυροβολικού από την προηγούμενη ημέρα. Τα επιτιθέμενα τμήματα ακολουθούσαν τον κινητό προστατευτικό φραγμό πυροβολικού. Το 7^ο Σύνταγμα Κρητών αριστερά, υπό τον Αντισυνταγματάρχη Παναγιώτη Γαρδίκα, επιτέθηκε με τα 1^ο(Ταγματάρχης Εμμανουήλ Τζανακάκης) και 3^ο (Ταγματάρχης Παναγιώτης Τσιμπουράκης) Τάγματα στην 1^η γραμμή. Το 2^ο Τάγμα, μείον τον 6^ο Λόχο και τη πολυβολαρχία του που είχαν ενισχύσει το 1^ο Τάγμα, τηρήθηκε ως εφεδρεία. Το 1/45 Γαλλικό Τάγμα, αμέσως μετά την εξόρμηση του 7^ου Συντάγματος, κατέλαβε τις θέσεις του στη συμμαχική γραμμή. Μέχρι τις 05.40 είχαν καταληφθεί όλοι οι αντικειμενικοί σκοποί του Συντάγματος εκτός από το υψόμετρο Μπάρα(Μποσέτ), γιατί ο 6^ος Λόχος που ακολουθούσε το 1^ο Τάγμα και έπρεπε να ενεργήσει κατ’ αυτού αμέσως μετά την κατάληψη του υψώματος Μπος, έχασε την επαφή και βράδυνε να προωθηθεί. Το 8^ο Σύνταγμα Κρητών, υπό τον Αντισυνταγματάρχη Δημήτριο Σταυριανόπουλο, διέθεσε αριστερά το 2^ο Τάγμα(Ταγματάρχης Νικόλαος Ζουδιανός) με αντικειμενικό σκοπό το ύψωμα Ταμπλέτ. Δεξιά διέθεσε το 3^ο Τάγμα(Ταγματάρχης Ιωσήφ Βλαστός), ενισχυμένο με τον 1^ο Λόχο και την πολυβολαρχία του 29^ου Συντάγματος, με αποστολή την κατάληψη των υψωμάτων 459 και Πετίτ Τρανσέ Μπρυνέ. Το 1^ο Τάγμα τηρήθηκε ως εφεδρεία. Μέχρι τις 05.40 το 2^ο Τάγμα κατέλαβε το ύψωμα Ταμπλέτ, χωρίς σοβαρή εχθρική αντίσταση. Ο 5^ος Λόχος του εφεδρικού 2^ου Τάγματος του 7^ου Συντάγματος, με διαταγή του Διοικητή της Μεραρχίας επιτέθηκε και κατέλαβε το ύψωμα Μπάρα. Το 3^ο Τάγμα εκδήλωσε την επίθεση του περίπου στις 14.00 και σε ελάχιστο χρόνο κατέλαβε, σχεδόν χωρίς αντίσταση, το ύψωμα 459 και το Πετίτ Τρανσέ Μπρυνέ. Μετά την κατάληψη όλων των αντικειμενικών σκοπών, τα τμήματα σταθεροποιήθηκαν επ’ αυτών και άρχισε η αμυντική οργάνωση του εδάφους. Ο ασύρματος της Μεραρχίας, εξαιτίας του εχθρικού βομβαρδισμού, και τα οπτικά μέσα, εξαιτίας της νεφώσεως, δε λειτούργησαν. Το αεροσκάφος που διατέθηκε για το σύνδεσμο καταρρίφθηκε από τον εχθρό. Η διεύθυνση και ο συντονισμός του αγώνα εξασφαλίστηκαν ικανοποιητικά με τα άλλα μέσα επικοινωνίας. Όλοι οι ανεφοδιασμοί, η αναχορηγία πυρομαχικών και οι διακομιδές λειτούργησαν αποτελεσματικά. Συνελήφθησαν 210 αιχμάλωτοι και κυριεύτηκε πολύ υλικό, μεταξύ του οποίου και 3 πολυβόλα. Οι απώλειες της Μεραρχίας Κρήτης ήταν σχετικά μικρές: 71 νεκροί και 314 τραυματίες. Στη Μεραρχία Σερρών, στο αριστερό, είχε ανατεθεί η κατάληψη της γραμμής χωριό Λαγκαδιά-ύψωμα Σαγράδα(Μποά ντε Μπολγκάρ)-ύψωμα Μπλοκ Ροσέ. Ο διοικητής της Μεραρχίας ανέθεσε στο 2^ο Σύνταγμα Σερρών, υπό τον Αντισυνταγματάρχη Χαράλαμπο Τσερούλη, να καταλάβει τη γραμμή αυτή με τους 6^ο και 7^ο Λόχο του 2^ου Τάγματος(Λοχαγός Παύλος Παλλίδης), ενώ με το 1^ο Τάγμα (Λοχαγός Νεόκοσμος Γρηγοριάδης) θα τηρούσε το σύνδεσμο μεταξύ του χωριού Λαγκαδιά και του υψώματος Σαγράδα. Με το 3^ο Σύνταγμα Σερρών υπό τον Ταγματάρχη Νικόλαο Καλομενόπουλο και το 2^ο Τάγμα(Λοχαγός Μιχαήλ Καλονάρος) θα εξασφάλιζε το σύνδεσμο με την αριστερά σέρβικη Μεραρχία Τίμοκ. Ως εφεδρεία η Μεραρχία τήρησε μια διλοχία του 3^ου Τάγματος του 2^ου Συντάγματος και μία διλοχία του 1^ου Τάγματος του 3^ου Συντάγματος. Το 1^ο Σύνταγμα Σερρών και το 3^ο Τάγμα του 3^ου Συντάγματος είχαν διατεθεί στη Μεραρχία Αρχιπελάγους. Στις 04.55 της 17-30/05 τα τμήματα του 2^ου Συντάγματος επιτέθηκαν και μέχρι τις 06.15 είχαν καταλάβει όλους τους αντικειμενικούς τους σκοπούς χωρίς σοβαρή αντίσταση. Ο σύνδεσμος με τη Μεραρχία Αρχιπελάγους δεν επιτεύχθηκε, εξαιτίας του σκληρού αγώνα του εκεί 5^ου Συντάγματος της Μεραρχίας Αρχιπελάγους που δεχόταν αλλεπάλληλες εχθρικές αντεπιθέσεις. Για την ενίσχυση του η Μεραρχία Σερρών απέστειλε την εφεδρική διλοχία 3^ου Τάγματος του 2^ου Συντάγματος και ένα Λόχο Μηχανικού, που συνέβαλαν αποφασιστικά στην απόκρουση του εχθρού. Οι επικοινωνίες της Μεραρχίας Σερρών και οι διακομιδές, η περίθαλψη, οι ανεφοδιασμοί και η αναχορηγία πυρομαχικών, λειτούργησαν ικανοποιητικά. Παρουσιάστηκαν όμως δυσκολίες στην αναχορηγία πυρομαχικών πεζικού, λόγω της κοινής αποθήκευσής τους με την Μεραρχία Αρχιπελάγους. Οι απώλειες της Μεραρχίας ήταν 32 νεκροί και 113 τραυματίες. Την ημέρα της επίθεσης ο καιρός ήταν νεφελώδης και βροχερός και ευνόησε την επίθεση, γιατί τύφλωσε τα εχθρικά παρατηρητήρια. Το φίλιο πυροβολικό πέτυχε καλά αποτελέσματα στην καταστροφή των εχθρικών οργανώσεων. Διασώθηκαν μόνο ορισμένα πολυβολεία και σε μερικά σημεία δεν πραγματοποιήθηκαν τα προβλεπόμενα ρήγματα στα εχθρικά συρματοπλέγματα. Το ηθικό και η γενναιότητα των αντρών προκάλεσαν το θαυμασμό των Συμμάχων και εξασφάλισαν την εμπιστοσύνη τους. Ο Αρχιστράτηγος των συμμαχικών δυνάμεων Guillaumat στην υπ’ αριθμόν 71 διαταγή του τόνιζε σχετικά: «Χάρις εις την απαράμιλλον ανδρείαν του και την υπέροχον αυτού ορμητικότητα, το Ελληνικόν πεζικόν του Στρατηγού Ζυμβρακάκη εν στενώ συνδέσμω μετά του πυροβολικού και της αεροπορίας άτινα, παρά τας δυσμενείς καιρικάς συνθήκας, επέτυχον να εκτελέσωσιν απάσας τας αποστολάς αυτών, υπερενίκησεν άπαντα τα εφ’ ενός των πλέον ανωμάλων εδαφών συσσωρευόμενα εμπόδια και επέτυχε την διά περιλάμπρου ενεργείας κατάληψιν των Βουλγαρικών θέσεων, επί μετώπου 12 χιλιομέτρων, συλλαβόν πλέον των 1.700 αιχμαλώτων και κυριεύσαν σημαντικόν υλικόν». Ο Αρχιστράτηγος εξέφρασε τα συγχαρητήρια του με ειδική διαταγή προς τη Μεραρχία Αρχιπελάγους, η οποία είχε και το βάρος της κυρίας επίθεσης. Η απήχηση της νίκης αυτής ήταν πολύ μεγάλη σ’ όλη την Ελλάδα. Οι Έλληνες λησμόνησαν προσωρινά τα πολιτικά τους πάθη και γέμισαν εθνική υπερηφάνεια. Το φρόνημα στις μονάδες εξυψώθηκε και οι άντρες με αδημονία και περηφάνια ανέμεναν να αναμετρηθούν με τον εχθρό και να δοξάσουν για μία ακόμη φορά τα ελληνικά όπλα, όπως και κατά τις ένδοξες ημέρες των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων (1912-3). ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΚΡΑ Αμέσως μετά την κατάληψη του Σκρα άρχισε η οργάνωση της με κατασκευές χαρακωμάτων, πολυβολείων, παρατηρητηρίων, ορυγμάτων συγκοινωνίας οδών προσπελάσεως και τηλεφωνικών γραμμών. Άλλα έγιναν με την αναστροφή των παλαιών εχθρικών και άλλα κατασκευάστηκαν από την αρχή. Γι’ αυτό, εργάστηκαν όλες οι μονάδες, το Μηχανικό και συμμαχικά τμήματα. Το μέτωπο οργανώθηκε κατά βάθος σε δύο τοποθεσίες. Η 1^η περιλάμβανε την πρόσθια κατεχόμενη γραμμή και η 2^η τα έργα των υψωμάτων Σκρα και Ουβράζ Μπλαν και την ήδη υφιστάμενη πρώην συμμαχική γραμμή. Η αμυντική οργάνωση της Μεραρχίας Σερρών έγινε κάτω από τα πυρά του εχθρικού πυροβολικού με συνέπεια να έχει πολλές απώλειες. Ο Αρχιστράτηγος Guillaumat διέταξε(20/05-02/06) το Στρατηγό Jerome, Διοικητή της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών, η οργάνωση του εδάφους να γίνει από μονάδες που δεν έλαβαν μέρος στην επιχείρηση. Η Μεραρχία Αρχιπελάγους θα αποσυρόταν στην Γουμένισσα για ανάπαυση. Τη θέση της θα έπαιρναν το 45^ο γαλλικό Σύνταγμα και ένα Σύνταγμα της 16^ης γαλλικής Αποικιακής Μεραρχίας. Διέταξε όλο το πυροβολικό που είχε διατεθεί για ενίσχυση της 1^ης Ομάδας Μεραρχιών να επανέλθει στις μονάδες απ’ όπου είχε αποσπασθεί. Επισήμαινε την ανάγκη συνεχούς παρενοχλήσεως του εχθρού για τη διατήρηση της ηθικής υπεροχής, την οποία με την τελευταία νίκη τους είχαν αποκτήσει τα συμμαχικά στρατεύματα. Ο Στρατηγός Jerome ζήτησε από τον Αρχιστράτηγο ένα σύνταγμα ακόμη και το επιτελείο μιας ταξιαρχίας για να αναλάβει τη διοίκηση του τομέα της Μεραρχίας Αρχιπελάγους. Ζήτησε και την καθυστέρηση αποδόσεως του πυροβολικού για λίγες ημέρες και ένα μέρος αυτού να παραμείνει στη διάθεσή του, γιατί τα ελληνικά πυροβόλα παρουσίασαν βλάβες στη διάρκεια του αγώνα και δεν παρείχαν τις επιθυμητές ικανότητες βολής. Ο Αρχιστράτηγος αποδέχθηκε τα αιτήματα και διέθεσε ολόκληρη την 32^η Ταξιαρχία της 16^ης Αποικιακής Μεραρχίας. Η αντικατάσταση της Μεραρχίας Αρχιπελάγους από την Ταξιαρχία αυτή ολοκληρώθηκε στις 03-16/06. Η Μεραρχία Αρχιπελάγους με τα 5^ο και 6^ο Συντάγματά της, τη Διλοχία Μηχανικού, την Ημιλαρχία και τα 1^ο και 3^ο Ορεινά Χειρουργεία αποσύρθηκε στο χωριό Κάρπη, Β της Γουμένισσας, για ανάπαυση και ανασυγκρότηση. Το 1^ο Σύνταγμα Σερρών επανήλθε στη Μεραρχία του. Η Μεραρχία Αρχιπελάγους παρέμεινε στο χωριό Κάρπη μέχρι τις 10-23/07, οπότε αντικατέστησε τη Μεραρχία Κρήτης, εκτός από το 29^ο Σύνταγμα Πεζικού, για να αποσυρθεί και αυτή ως εφεδρική για ανάπαυση και ανασυγκρότηση. Το 29^ο Σύνταγμα Πεζικού παρέμεινε υπό τις διαταγές της Μεραρχίας Αρχιπελάγους σε αντικατάσταση του 4^ου Συντάγματος Αρχιπελάγους, που εξακολουθούσε να βρίσκεται στο εσωτερικό της Χώρας μαζί με το 9^ο Σύνταγμα Κρητών, για την τήρηση της τάξης.