Συνθήκη του Ιασίου(1792)

Συνθήκη του Ιασίου(1792)

Η Συνθήκη του Ιασίου(Iași), ήταν διμερής συνθήκη ειρήνης που υπογράφηκε στο Ιάσιο, στην Μολδαβία(σημ. Ρουμανία), μεταξύ Ρωσικής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δια της συνθήκης αυτής επήλθε ο τερματισμός του Ρωσοτουρκικού πολέμου(1787-1792) και εδραιώθηκε η κυριαρχία της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα. ΓΕΝΙΚΑ Η Συνθήκη υπεγράφη(09/01/1792) από τον Μέγα Βεζίρη Γιουσούφ Πασά και τον Πρίγκιπα Bezborodko (αντικατέστησε τον πρίγκιπα Potemkin, λόγω θανάτου του), επί Αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης και Σουλτάνου Σελίμ Γ΄. Η συνθήκη αποτελεί σταθμό στην ιστορία της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των λαών της Βαλκανικής, συμπεριλαμβανομένων και των Ελλήνων. Αποτελεί επίσης ορόσημο της συνεχώς αυξανόμενης ισχύος της Ρωσίας σε βάρος της Υψηλής Πύλης. Η παρουσία πλέον της Ρωσίας στον Εύξεινο Πόντο αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο όπως μαρτυρούν οι μεγάλοι ρωσικοί ναύσταθμοι σε Σεβαστούπολη, Χερσώνα και στο Nikolaev(Ουκρανία). Την εποχή εκείνη η Μεγάλη Αικατερίνη, εξακολουθώντας εχθροπραξίες με την Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε να δέχεται παρατηρήσεις υπό μορφή απειλών από Αυστρία, Πρωσία, και Αγγλία που αντιλαμβανόμενες τον κίνδυνο της ρωσικής επέκτασης σε Αιγαίο και Μεσόγειο, επιζητούσαν την κατάπαυση των εχθροπραξιών. Υπό αυτές τις συνθήκες η Αικατερίνη αποφασίζει τον τερματισμό των εχθροπραξιών και τη συνομολόγηση συνθήκης ειρήνης στο Ιάσιο, πρωτεύουσα τότε της Μολδαβίας. ΟΡΟΙ ΣΥΝΘΗΚΗΣ Η Συνθήκη του Ιασίου περιελάμβανε 13 άρθρα:

·      1^ο άρθρο: η Ρωσία εξασφάλιζε όλα τα μεταξύ των ποταμών Bug και Δνείστερου εδάφη, και το φρούριο Otsakov.

·      2^ο άρθρο: η Υψηλή Πύλη επιβεβαίωνε την ισχύ της Συνθήκης Κιουτσούκ-Καϊναρτζή(1774) και την επεξηγηματική του 1779, αναγνώριζε την προσάρτηση της Κριμαίας(Χανάτο Κριμαίας), και της νήσου Taman στη Ρωσία, αποδεχόμενη ως ΒΑ. όριο τον ποταμό Kuban.

·      3^ο άρθρο: οριζόταν ως ΒΔ. όριο ο Δνείστερος.

·      4^ο άρθρο: η Ρωσία υποχρεωνόταν ν’ αποδώσει στην Υψηλή Πύλη την Βεσσαραβία μετά των φρουρίων Beder, Accerman, Kiria και Ισμαήλ και την Μολδαβία, που είχαν καταληφθεί στη διάρκεια του πολέμου, με την υποχρέωση η Πύλη να τηρεί «με θρησκευτική ευλάβεια» τις περί Βλαχίας και Μολδαβίας διατάξεις της συνθήκης του 1774, δηλ. πολιτική αυτονομία, υπό Χριστιανών Ηγεμόνων και χωρίς ν’ απαιτεί απ’ αυτές πληρωμή χρεών ή πολεμικές εισφορές, παραχωρώντας «διετή άφεση παντός φόρου».

·      5^ο άρθρο: η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναλάμβανε κάποιες υποχρεώσεις που αφορούσαν τον Καύκασο με απαγόρευση του Πασά του Ahalatzik και του Ahiska να συνεχίζουν να παρενοχλούν τον Ηγεμόνα της Γεωργίας.

·      6^ο άρθρο: παρέχονταν πλήρη ελευθερία ναυσιπλοΐας στα υπό ρωσική σημαία πλοία στον Εύξεινο Πόντο.

·      7^ο άρθρο: η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναλάμβανε την υποχρέωση της αποζημίωσης των Ρώσων υπηκόων που είχαν υποστεί ληστεία από τους Αλγερινούς, Τυνησίους και Τριπολίτες πειρατές της Βερβερίας, που τελούσαν ακόμα στην επικράτειά της.

·      8^ο άρθρο: λόγος για την αμοιβαία απόδοση των αιχμαλώτων του τελευταίου πολέμου.

·      9^ο άρθρο: λόγος για την απελευθέρωση των Χριστιανών δούλων και των «εξανδραποδισθέντων» από την Πελοπόννησο και τις νήσους του Αιγαίου, Χριστιανών αιχμαλώτων και δούλων χωρίς καμία εξαίρεση.

·      10^ο άρθρο: η Πύλη υποχρεωνόταν να δώσει γενική αμνηστία στους Έλληνες της Πελοποννήσου και των νήσων του Αιγαίου.

·      Άρθρα 11^ο, 12^ο και 13^ο: αναφέρονταν στα πρόσωπα των πληρεξουσίων και σε θέματα επικύρωσης της συνθήκης χωρίς άλλη μονομερή ή αμοιβαία υποχρέωση.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Με την συνθήκη αυτή η Οθωμανική Αυτοκρατορία εξήλθε του πολέμου χωρίς μεγάλες εδαφικές απώλειες. Παρά τις ήττες που είχε υποστεί ο οθωμανικός στρατός, είχε επιδείξει ικανή αντίσταση που συνεπικουρούμενη από το ενδιαφέρον των άλλων Μεγάλων Δυνάμεων αποφεύχθηκε η κατάρρευση του μετώπου και της Αυτοκρατορίας. Ο Σουλτάνος Σελίμ Γ΄ απαλλαγμένος από τον πόλεμο με την Ρωσία, με κάποιες Β εδαφικές θυσίες είναι ελεύθερος πλέον να αποκαταστήσει την τάξη στις περιοχές της χώρας του που τελούσαν υπό επανάσταση. Η Ρωσική Αυτοκρατορία εξασφάλισε σημαντικά εδαφικά κέρδη και την ασφάλεια του θαλάσσιου εμπορίου της σε Μαύρη θάλασσα, Αιγαίο και Μεσόγειο. Η Ρωσία αρχίζει πλέον να γίνεται μια αξιόλογη και σπουδαία ναυτική Δύναμη. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ Με εκείνο τον ρωσοτουρκικό πόλεμο οι Έλληνες είχαν εναποθέσει πολλές ελπίδες για την απελευθέρωσή τους εμπιστευόμενοι τις υποσχέσεις των Ρώσων με συνέπεια να εξεγερθούν. Κύριος υποκινητής τους υπήρξε ο Λάμπρος Κατσώνης. Βάσει όμως των όρων της Συνθήκης αυτής οι Έλληνες εγκαταλείφθηκαν στη τύχη τους. Όταν οι Ρώσοι υπέγραψαν ανακωχή(11/08/1791) με τους Τούρκους, πριν φθάσουν στη συνομολόγηση της παρούσας συνθήκης, διατάχθηκε ο Κατσώνης ν’ αναστείλει τη δράση του, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού στόλου εγκατέλειψε τις ελληνικές θάλασσες. Τα αισθήματα των Ελλήνων εκείνη την εποχή εξέφρασε πικρόχολα ο Λάμπρος Κατσώνης όταν μαθαίνοντας σχετικά για την υπογραφή της συνθήκης, όντας ακόμα ναύαρχος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, αναφώνησε: «Αν η Αυτοκράτειρα σύναψε την ειρήνην της, ο Κατσώνης δεν υπέγραψε ακόμα την ιδικήν του». Όμως ο Κατσώνης δεν σταμάτησε σ’ αυτό. Εξέδωσε(Μάιος 1792) έγγραφη διαμαρτυρία κατά της ρωσικής πολιτικής. Ήταν η περίφημη «Φανέρωσις» που αναφερόταν στις θυσίες των Ελλήνων, παρασυρόμενοι από ρωσικές υποσχέσεις, διακηρύσσοντας τη συνέχιση του Αγώνα με υψωμένες τις ρωσικές σημαίες, χωρίς αυτό να σημαίνει ανταρσία, δηλώνοντας ότι θα σταματήσει τις επιχειρήσεις μόνο «όταν οι Έλληνες λάβουν τα δίκαια που τους ανήκουν και που ελπίζουν στο έλεος της Αυτής Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος». Κατόπιν αυτών η Αυτοκράτειρα Αικατερίνη γνωστοποίησε στις Μεγάλες Δυνάμεις, που ήδη είχαν λάβει γνώση της διαμαρτυρίας αυτής, ότι αποδοκιμάζει τις ενέργειες του Κατσώνη. Αν και τον είχε τιμήσει με βαθμούς και το παράσημο του Αγίου Γεωργίου, διέταξε την αφαίρεση βαθμού και διπλώματος απαγορεύοντας του λοιπού τη χρήση της ρωσικής σημαίας.  Όμως η Αυτοκράτειρα φέρεται να μελέτησε την εν λόγω καταγγελία όπου και έδωσε εντολή για ελεύθερη ναυσιπλοΐα των ελληνικών εμπορικών πλοίων υπό ρωσική σημαία σ’ όλη τη Μαύρη θάλασσα. Τούτο υπήρξε ιδιαίτερα σημαντικό στην ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας και στη τόνωση του μεταναστευτικού ρεύματος Ελλήνων προς τις παράλιες πόλεις του Ευξείνου Πόντου. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Ως προς το ελληνικό ζήτημα λόγω της γενικευμένης απογοήτευσης η Συνθήκη του Ιασίου στην αρχή το αγνόησε αφού δεν διελάμβανε τίποτε σχετικά. Λίγα χρόνια όμως αργότερα η Ρωσική Αυτοκρατορία στηριζόμενη στο άρθρο 8 και 9 της συνθήκης αυτής αξίωσε υπέρ της ίδιας ένα είδος προστασίας στα νησιά του Αιγαίου τα οποία θεωρούσε αυτονομούμενα. Η Αικατερίνη η Μεγάλη με την συνθήκη αυτή εξασφάλιζε την αναγνώριση ότι ο Εύξεινος Πόντος έπαυε να θεωρείται πλέον τουρκική λίμνη. Αντίθετα αναφαινόταν η εξουσία επ’ αυτού από τη δύναμη του μεγάλου ρωσικού οχυρού και ναυστάθμου της Σεβαστούπολης. Αγγλική γελοιογραφία της εποχής σατιρίζοντας την ρωσική πολιτική παρουσίαζε την Μεγάλη Αικατερίνη ως Δον Κιχώτη ιππεύουσα σκελετωμένου αλόγου να δείχνει την μεγαλοψυχία της με την ανακωχή, οι δε Βασιλείς της Πρωσίας και Γαλλίας να σπεύδουν ν’ ανασηκώσουν την ευτραφή λιπόθυμη Οθωμανή Κυρία(Αυτοκρατορία), ενώ ο Σελίμ Γ΄ να γονατίζει και να φιλά την ουρά του αλόγου της πολυχρονεμένης Αικατερίνης, αναφωνώντας «Αμάν, αμάν, Αλλάχ, Αλλάχ»! Η γελοιογραφία έφερε τον λογοτεχνικό τίτλο «Η εξημέρωση της Στρίγκλας»!