Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης(12/02/2010) ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ

Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης(12/02/2010) ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟ ΔΑΝΕΙΟ

Ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης γεννήθηκε στην Νάξο στις 31/12/1859. Σε ηλικία 14 ετών έμεινε ορφανός από πατέρα. Παρά την χρηματική του ένδεια, φοίτησε στο γυμνάσιο της Σύρου εργαζόμενος για την αυτοσυντήρησή του. Τελειώνοντας το γυμνάσιο και έχοντας 600 δρχ., αποφάσισε να μεταβεί στην Γαλλία για να σπουδάσει αστρονομία. Είχε την τύχη να έρθει σε επαφή με τον Δημήτριο Βικέλα και την ολιγομελή αλλά επιφανή οικονομικά παροικία των Ελλήνων στο Παρίσι. Αυτοί λαμβάνοντας υπό την προστασία τους τον νεαρό τότε Πρωτοπαπαδάκη τον στήριξαν οικονομικά και ηθικά ώστε να ολοκληρώσει τις σπουδές στην πολυτεχνική Σχολή των Παρισίων(1883) με ιδιαίτερη επίδοση στην Μηχανική και στα μαθηματικά. Στην επιστράτευση του 1885 λόγω της κρίσης στην Α Ρωμυλία, παράτησε τις σπουδές του και κατατάχθηκε εθελοντής στον ελληνικό στρατό. Συνεχίζοντας τις σπουδές του στην Γαλλία απέκτησε(Ιούνιος 1887) το ανώτατο δίπλωμα μεταλλειολογίας της σχολής των Παρισίων. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργάστηκε αρχικά στους σιδηρόδρομους, ενώ παράλληλα ορίστηκε καθηγητής στην στρατιωτική σχολή Ευελπίδων. Η 1^η αξιοσημείωτη εργασία του ήταν η εποπτεία των εργασιών της διάνοιξης του Ισθμού της Κορίνθου. Με την αποπεράτωση του έργου στα εγκαίνια, ο Πρωτοπαπαδάκης παρασημοφορήθηκε από τον Βασιλιά Γεώργιο για την προσπάθεια του. Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ Μετά από παρακίνηση πολλών συμπατριωτών του, πολιτεύεται και εκλέγεται βουλευτής Νάξου(1901). Στην 1^η του βουλευτική θητεία επέδειξε ενδιαφέρον για τοπικά θέματα της Νάξου, για θέματα εργατικής νομοθεσίας, αλλά κυρίως για την κατάρτιση και παρακολούθηση του προϋπολογισμού του κράτους. Επανεκλέχθηκε βουλευτής Νάξου (1906). Τότε γνώρισε τον Δημήτριο Γούναρη με τον οποίο συνδέθηκε με ισχυρή προσωπική και πολιτική φιλία που την έσπασε μόνο ο Θάνατος. Οι 2 αυτοί πολιτικοί αποτέλεσαν σε εκείνη την βουλή τον πυρήνα της ανεξάρτητης κοινοβουλευτικής ομάδας των «Ιαπώνων» (μαζί με τους Ρέπουλη και Στ. Δραγούμη) που προσπάθησε να δώσει έναν αέρα ανανέωσης στο πολιτικό περιβάλλον του παλαιοκομματισμού και απέσπασε την συμπάθεια της κοινής γνώμης. Μετά από 2 συνεχείς εκλογικές αποτυχίες λόγω της αντίθεσης του στον στρατιωτικό σύνδεσμο και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ορίζεται υπουργός οικονομικών στην Κυβέρνηση Γούναρη(1915). Μετά την επιστροφή Βενιζέλου σε συνεργασία με την Entente (1917) και την αντισυνταγματική επαναφορά της βουλής των «Λαζάρων», παύτηκε από βουλευτής και ιδιώτευσε, ασχολούμενος κυρίως με την εκπόνηση μελετών για θέματα γεωμετρίας. Παράλληλα διατηρούσε συχνή αλληλογραφία με τον Γούναρη που βρισκόταν εξόριστος στην Κορσική. Ο Πρωτοπαπαδάκης εντάχθηκε στην «Ηνωμένη αντιπολίτευση» και έλαβε μέρος στις εκλογές(Νοέμβριος 1920), εκλεγόμενος βουλευτής Νάξου. Μια σοβαρή ασθένεια δεν του επέτρεψε να είναι υπουργός στην 1^η μετανοεμβριανή Κυβέρνηση Ράλλη. Η ραγδαία επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας, ανάγκασε τον Γούναρη να τον ορίσει υπουργό οικονομικών, αν και ο ίδιος ο Πρωτοπαπαδάκης προσπάθησε να μην αναλάβει την ευθύνη καθώς τα προβλήματα υγείας του ήταν σοβαρά. Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ Όταν ανέλαβε ο Πρωτοπαπαδάκης το Υπουργείο Οικονομικών(Ιανουάριος 1921), συνάντησε την συνηθισμένη κατάσταση που βρίσκει ο εκάστοτε υπουργός οικονομικών της Ελλάδας όταν αναλαμβάνει καθήκοντα. Άδεια ταμεία, σμπαραλιασμένη κρατική μηχανή, περιορισμένα έσοδα λόγω της έλλειψης των επιστρατευμένων, μεγάλες οικονομικές ανάγκες του εκστρατευτικού σώματος, που συνεχώς αυξάνονταν περαιτέρω. Η συνεχής του προσπάθεια επικεντρώθηκε στην άντληση κεφαλαίων χωρίς να υπονομεύει, κατά το δυνατόν, τον παραγωγικό ιστό της Ελλάδας. Συνέταξε σημαντικά νομοσχέδια όπως τα ακόλουθα: «περί φορολογίας καπνού», «περί ιδρύσεως καπνεργοστασίων», «περί παραχωρήσεως μεταλλείων», «περί καταργήσεως δηλώσεων και εκ γεωργικών επιχειρήσεων», «περί επιβολής λιμενικών φόρων», «περί εισπράξεως φόρων επί των αλιευομένων ιχθύων», «περί εισαγωγής ανθρακικής σόδας και άλατος» κτλ. «περί εξαγωγής ελαιολάδου» κτλ. Με μια σκληρή και αυστηρή κίνηση συγκέντρωσε στα κεντρικά ταμεία του κράτους τα 2/3 των συνολικών μετρητών από τα ταμεία όλων των επαρχιών της Ελλάδας. Προσπάθησε σκληρά να μειώσει τα κρατικά έξοδα στα απολύτως απαραίτητα. Ο Πρωτοπαπαδάκης όμως είχε αναλάβει ένα έργο που δεν ήταν ανθρωπίνως δυνατό να φέρει εις πέρας. Μετά από 3 μήνες κοπιώδη προσπάθεια(Μάρτιος 1921), σε συνολικά κρατικά έσοδα 174 εκ δραχμών τα 109,5 πήγαιναν στον στρατό ή συναφείς δαπάνες. Προφανώς η κατάσταση αυτή δεν θα μπορούσε να παραταθεί για πολύ. Η 1^η σκέψη του Πρωτοπαπαδάκη ήταν να αναζητήσει δανεισμό από τους «συμμάχους» μας. Τόσο οι Άγγλοι όσο και οι Γάλλοι αρνήθηκαν. Η 2^η σκέψη του ήταν να κηρύξει παύση πληρωμών όσον αφορά το εξωτερικό χρέος σε αυτές τις χώρες. Όταν η πρόταση του αυτή καταψηφίστηκε στη βουλή, στράφηκε στην τελευταία λύση: τον εσωτερικό δανεισμό. Το εσωτερικό δάνειο αυτό ήταν με την μορφή τύπωσης(πληθωριστικού) χαρτονομίσματος ύψους 500 εκ δρχ.. Η δραχμή καταποντίστηκε σε σχέση με τα άλλα νομίσματα αλλά η «προδοτική κυβέρνηση των εξ» εξασφάλισε την χρηματοδότηση του μετώπου για ένα 6μηνο ακόμη. Όμως, το εκστρατευτικό σώμα στην Μ Ασία αυξήθηκε μέσω στρατολογίας σε 220.000 άνδρες(Απρίλιος-Ιούλιος 1921). Όταν η παράλογη επίθεση(Αύγουστος 1921) προς την Άγκυρα απέτυχε και το μέτωπο τελματώθηκε, τα οικονομικά της χώρας κατέρρευσαν. Το κρατικό έλλειμμα είχε αγγίξει(Φεβρουάριος 1922) τα 1,7 δις δρχ., ποσό αστρονομικό για την εποχή. Ο Γούναρης ως πρωθυπουργός στις διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους και τον Κεμάλ είχε φτάσει κοντά σε συμφωνία-συμβιβασμό: η Ελλάδα θα αποχωρούσε από την Μικρά Ασία, θα κρατούσε την Α Θράκη και οι Σύμμαχοι θα αναλάμβαναν την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών. Σ’ εκείνη την κρίσιμη στιγμή ο Γούναρης ζήτησε από τον Πρωτοπαπαδάκη να καταφέρει πάση θυσία να εξασφαλίσει τα χρήματα για το μέτωπο για 6 μήνες ακόμη, ώστε να μην χάσει η Ελλάδα την διαπραγματευτική της δύναμη. Ο Πρωτοπαπαδάκης τα εξασφάλισε με ένα από τα ευφυέστερα οικονομικά μέτρα που πάρθηκαν ποτέ στην Ελληνική οικονομική Ιστορία: διχοτομώντας το χαρτονόμισμα και χρησιμοποιώντας το μισό υπέρ ενός κρατικού δανεισμού. Το μέτρο αυτό είχε δύο γνωρίσματα πολύτιμα για την κατάσταση που αντιμετώπιζε το κράτος: αφ’ ενός το κράτος απέφευγε να τυπώσει νέο χρήμα προστατεύοντας την αξία του κυκλοφορούντος νομίσματος, αφ’ ετέρου η άντληση του εσωτερικού δανείου γινόταν άμεσα και χωρίς εξαιρέσεις. Πρώτος δε, εντός κοινοβουλίου όταν ψηφίστηκε το σχετικό νομοσχέδιο ο Πρωτοπαπαδάκης είχε φροντίσει να έχει 100.000 δρχ. από τα προσωπικά του χρήματα σε χαρτονομίσματα, τα οποία διχοτόμησε. Το πρωτοποριακό αυτό μέτρο επαινέθηκε από τον ίδιο τον Lloyd George στην Αγγλική Βουλή των κοινοτήτων και απέσπασε τον θαυμασμό του ευρωπαϊκού Τύπου. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δήλωσε σχετικά στην Βουλή των Ελλήνων(1932): «..την ανδρικήν πράξιν την οποίαν έκαμεν ο Πρωτοπαπαδάκης εις το να προτιμήσει να κόψει το χαρτονόμισμα στα δύο παρά να αρχίσει να εκτυπώνει χαρτονομίσματα και να καταντήσει την δραχμήν στην τύχη του μάρκου...» Το μέτρο αυτό, έσωσε την Χώρα από την χρεοκοπία και συντήρησε τον στρατό στο μέτωπο ως την κατάρρευση του. Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος απένειμε τον μεγαλόσταυρο Γεωργίου Α΄ στον Πρωτοπαπαδάκη, «δια τας μεγάλας προς την πατρίδα υπηρεσίας»(ήταν η 1^η φορά που δόθηκε τέτοια διάκριση σε πολιτικό πρόσωπο). Αυτό ήταν και το μέγιστο σημείο της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Αναλαμβάνει Πρωθυπουργός(παρά τις αντιρρήσεις του) μετά την καταψήφιση στην βουλή της Κυβέρνησης Γούναρη(Μάιος 1922). Την 3μηνη θητεία του την σύνδεσε με την(ορθή) απομπομπή του Αρχιστράτηγου Παπούλα και την(λανθασμένη) οργάνωση εκστρατείας για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Επήλθε(Αύγουστος 1922) η κατάρρευση του μετώπου. Ο Πρωτοπαπαδάκης παραιτήθηκε και ανέλαβε ο Τριανταφυλλάκος. Τα γεγονότα μετά εκτυλίχθηκαν ραγδαία. Οι Πλαστήρας-Γονατάς στασιάζουν στην Χίο, μεταφέρονται στην Αθήνα όπου σε συνεργασία με όλους τους Βενιζελικούς πολιτικούς, συλλαμβάνουν τους σημαίνοντες γουναρικούς πολιτικούς και τον υποστράτηγο Χατζηανέστη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Ανάμεσα τους φυσικά και ο «πρωθυπουργός της ήττας» Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης. Η «ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞ» Για την παρωδία της «Δίκης των εξ» και το ανύπαρκτο νομικό και ηθικό υπόβαθρο της, έχουμε αναφερθεί και στο παρελθόν εκτέταμένα και δεν θα επανέλθουμε εδώ. Το τμήμα του κατηγορητηρίου που αφορούσε τον Πρωτοπαπαδάκη, τον κατηγορούσε για...διασπάθιση του δημοσίου χρήματος. Ο κύριος μάρτυς κατηγορίας(Βενετσανόπουλος) ήρθε σε πολύ δύσκολη θέση όταν ο Πρωτοπαπαδάκης τον εξέτασε συντρίβοντας τις ψευδείς καταγγελίες του. Τέλος στην απολογία του, το 1^ο σημείο της είχε να κάνει με το επίτευγμα του: κατά την διάρκεια της θητείας του κατάφερε να συγκεντρώσει 2,2 δις δρχ. ενώ εισέπραξε από τακτικά έσοδα 633 εκ. δρχ. σε σύνολο 645 εκ!!! Το 2^ο σημείο της απολογίας διαλύει τον μύθο της Συμμαχικής οικονομικής βοήθειας προς τον Βενιζέλο, που δήθεν σταμάτησε λόγω της έλευσης του γερμανόφιλου Βασιλιά. Ο Πρωτοπαπαδάκης απέδειξε πως από το 1918 (τέλος Α΄ ΠΠ) δεν έρρευσε ούτε cent στα Ελληνικά κρατικά ταμεία. Στο 3^ο, αναφέρθηκε στα προβλήματα επισιτισμού του στρατού και στις υλικές θυσίες που έκανε ο Ελληνικός λαός για να συνεχιστεί η προσπάθεια. Τέλος για την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας απάντησε: «Αντί της απολογίας κύριοι στρατοδίκαι επί της κατηγορίας της εσχάτης προδοσίας, η οποία μας απεδόθη, επιτρέψατε μοι να εκφέρω μιαν ευχήν: Επιτρέψατε με να ευχηθώ όπως ο εξευτελισμός, τον οποίον υπέστησαν σήμερον τα ανώτατα αξιώματα του κράτους εν τω προσώπω μου και εν τω προσώπω των συναδέλφων μου, μη παρεμποδίση όσους ακόμη δύνανται να προσφέρωσι υπηρεσίας εις την πατρίδα, να τας προσφέρει». Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ-ΜΙΑ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ Το «δικαστήριο» έβγαλε την απόφαση για την εκτέλεση των έξι, χωρίς να δοθεί καν το δικαίωμα έφεσης(15/11/1922). Οι τελευταίες στιγμές του Πρωτοπαπαδάκη με τις κόρες του και την σύζυγο του ήταν σπαρακτικές. Ένα καμιόνι μετέφερε τους μελλοθάνατους στο Γουδί, όπου ήρθε το τέλος. Ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης υπήρξε ένας μορφωμένος άνθρωπος, τεχνοκράτης και καλός επιστήμων. Η ακεραιότητα, η εντιμότητα και το ήθος του ήταν πανθομολογούμενα. Στην Μικρασιατική εμπλοκή προσπάθησε με όλες του τις δυνάμεις για το καλύτερο και το πέτυχε, τουλάχιστον στο τμήμα της ευθύνης που τον αφορούσε. Πρωταγωνίστησε στην τραγικότερη στιγμή του Ελληνισμού και την όποια αποτυχία του την πλήρωσε με την ίδια την ζωή του. Ίσως κάποιοι σήμερα να δικαιούνται να αμφισβητήσουν την πολιτική του η τις ικανότητες του. Τον πατριωτισμό του όμως ουδείς δικαιούται να τον αμφισβητήσει.