Μάιος 1936: Η απεργία των καπνεργατών πνίγεται στο αίμα

Μάιος 1936: Η απεργία των καπνεργατών πνίγεται στο αίμα

Στις 09/05/1936 η χωροφυλακή διαλύει βίαια συγκέντρωση καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη. 11 άνθρωποι σκοτώνονται ενώ πολύ μεγάλος είναι ο αριθμός των τραυματιών. Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει το ποίημα ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ εμπνευσμένος από τα τραγικά γεγονότα, το οποίο μελοποιήθηκε από το Μίκη Θεοδωράκη. Λίγους μήνες αργότερα(04/08/1936) επιβάλλεται η δικτατορία Μεταξά.

(Θεσσαλονίκη. Μάης τοῦ 1936. Μιὰ μάνα, καταμεσὶς τοῦ δρόμου,

μοιρολογάει τὸ σκοτωμένο παιδί της. Γύρω της καὶ πάνω της,

βουΐζουν καὶ σπάζουν τὰ κύματα τῶν διαδηλωτῶν - τῶν ἀπερ-

γῶν καπνεργατῶν. Ἐκείνη συνεχίζει τὸ θρῆνο της):

Γιέ μου, σπλάχνο τῶν σπλάχνων μου, καρδούλα τῆς καρδιᾶς μου,

πουλάκι τῆς φτωχιᾶς αὐλῆς, ἀνθὲ τῆς ἐρημιᾶς μου,

πῶς κλείσαν τὰ ματάκια σου καὶ δὲ θωρεῖς ποὺ κλαίω

καὶ δὲ σαλεύεις, δὲ γρικᾷς τὰ ποὺ πικρὰ σοῦ λέω;

Γιόκα μου, ἐσὺ ποὺ γιάτρευες κάθε παράπονό μου,

Ποὺ μάντευες τί πέρναγα κάτου ἀπ᾿ τὸ τσίνορό μου,

τώρα δὲ μὲ παρηγορᾶς καὶ δὲ μοῦ βγάζεις ἄχνα

καὶ δὲ μαντεύεις τὶς πληγὲς ποὺ τρῶνε μου τὰ σπλάχνα;

(Απόσπασμα από τον ΕΠΙΤΑΦΙΟ)

Από τον Απρίλιο του 1936 την Ελλάδα σαρώνει ένα μεγαλειώδες απεργιακό κύμα με κέντρο τη Θεσσαλονίκη και τους καπνεργάτες, το πιο οργανωμένο κίνημα της εποχής. Η εξέγερση των εργατών στη Θεσσαλονίκη επεκτείνεται σε πολλές άλλες ελληνικές πόλεις, αποτελώντας έναν από τους βασικότερους σταθμούς στο ελληνικό εργατικό κίνημα. Την εποχή της εργατικής εξέγερσης, είχε προηγηθεί η οικονομική ύφεση προερχόμενη από το κραχ του 1929 στην παγκόσμια οικονομία) και η συνακόλουθη πτώχευση του 1932. Όμως δεν ήταν μόνον αυτό το οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο. Πριν την κρίση, στην Ελλάδα είχε ήδη αποτύχει οικτρά η Μεγάλη Ιδέα του Βενιζέλου. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δεν υπήρχε πια η Ελλάδα των 2 Ηπείρων και των 5 Θαλασσών. Επιπλέον, οι πρόσφυγες που είχαν έρθει στη χώρα είχαν δώσει μιας πρώτης τάξεως δικαιολογία σε εργοδότες να μειώσουν τα μεροκάματα. Άλλη μια δικαιολογία για τους εργοδότες, ώστε να μειώσουν τις αμοιβές ήταν ενδεχομένως και η παγκόσμια οικονομική κρίση(1929-32). Οι αμοιβές των 48.000 περίπου καπνεργατών έπεσαν από τις 135-150 δρχ. στις 75 δρχ.. Πολλοί αναγκάζονταν να δουλεύουν δωρεάν μόνον για τα ένσημά τους.  Με βασικό, λοιπόν, αίτημα την αύξηση των κουρεμένων ημερομισθίων τους, λαμβάνει χώρα(τέλη Απριλίου 1936) στη Θεσσαλονίκη το 1^ο καπνεργατικό συνέδριο. Εκεί αποφασίζεται απεργία για τις 29/04.  Ανάμεσα στα εκατοντάδες εργατικά σωματεία που υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη στα χρόνια αυτά-σύμφωνα με το «Παλίμψηστο του αίματος» του Γιώργου Αναστασιάδη,καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης- υπήρχε η Εθνική Ένωσις «Ελλάς»(ΕΕΕ), με ιδιαίτερα αρνητικό ρόλο, ήταν δε και αντισημιτική. Όπως αναφέρεται στα ΝΕΑ, μέλη της ΕΕΕ πυροβολούν(06/05) εναντίον απεργών τσαγκαράδων στην Πλατεία Βλάλη και η έφιππη αστυνομία, συγκρούεται με ομάδες απεργών. Η πόλη έχει μετατραπεί(08/05) πλέον σε πεδίο μάχης, με 70 περίπου τραυματίες απεργούς. Η απεργία είναι κάτι παραπάνω από γενική(09/05). Συμμετέχουν σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι. Στις 10:30 στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας πέφτει νεκρός ο νεαρός αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης. Είναι ο 1^ος νεκρός ενώ ακολουθούν και άλλοι στη συνέχεια. Ο θρήνος της μητέρας του πάνω στο πτώμα του γιου της, που καταγράφηκε φωτογραφικά ενέπνευσε το Γιάννη Ρίτσο στον ΕΠΙΤΑΦΙΟ. Την επόμενη ημέρα, η κηδεία των θυμάτων είναι πραγματικός λαϊκός ξεσηκωμός. Στο νεκροταφείο συγκεντρώνονται περίπου 150.000 άνθρωποι. Στις 11/05 κηρύσσονται απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13/05 πανελλαδική απεργία.