Τα «Παρκερικά»(1849-50)

Τα «Παρκερικά»(1849-50)

Τον Απρίλιο του 1849, κατά τη διάρκεια των εορτών του Πάσχα, απαγορεύθηκε από τις αρχές το έθιμο του καψίματος του Ιούδα. Μια απαγόρευση λοιπόν της τελέσεως ενός χριστιανικού πασχαλιάτικου εθίμου, θα γινόταν η αιτία(ή αφορμή) για μια σειρά από γεγονότα εντελώς δυσανάλογης σημασίας με τα γεγονότα που προκλήθηκαν από την απαγόρευση του εθίμου, τα οποία έπληξαν και πλήγωσαν το γόητρο και την κρατική υπόσταση της νεογέννητης και αδύναμης Ελλάδος και κατέδειξαν τον βαθμό παρεμβατικότητας των ξένων Δυνάμεων στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας. Στην Αθήνα, στου Ψυρρή και πιο συγκεκριμένα στον ναό του Αγίου Φιλίππου, υπήρχε το έθιμο(υπάρχει ακόμη και σήμερα σε μερικές περιοχές της Ελλάδος) της καύσεως του αχυρένιου ομοιώματος του Ιούδα(ή κάψιμο του Εβραίου), μετά την περιφορά του Επιταφίου, την Μεγάλη Παρασκευή. 1^η φορά, την χρονιά εκείνη, η ελληνική κυβέρνηση, απαγόρευσε εκτάκτως την τέλεσή του στους κατοίκους της Αθήνας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το έθιμο δεν απαγορεύτηκε, αλλά μετατέθηκε, για την Δευτέρα του Πάσχα, στην Πλατεία Ηρώων του Ψυρρή. Το βασικό αιτιολογικό και στις 2 εκδοχές, ήταν η επίσκεψη στην Ελλάδα του Γαλλοεβραίου μεγαλοτραπεζίτη Rothschild, κατά την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας και δεν θέλησαν να προκαλέσουν με ένα έθιμο το οποίο θεωρείται αντιιουδαϊκό. Ο κόσμος αγνόησε την απαγόρευση και προσπάθησε να τελέσει το έθιμο. Επενέβη όμως η αστυνομία και διέκοψε το τελετουργικό. Το πλήθος εκτόνωσε την οργή του στο σπίτι του Πορτογαλοεβραίου Δον Πασίφικο(ή Πατσίφικο), κοντά στον ναό και μάλιστα σε δρόμο απ’ όπου περνούσε ο Επιτάφιος(οδός Καραϊσκάκη). Ο Πασίφικο(λέγεται ότι προκαλούσε τον κόσμο από το μπαλκόνι του), μόλις που γλύτωσε και κατάφερε να διαφύγει στην αγγλική πρεσβεία ως Άγγλος υπήκοος, ενώ το σπίτι του λεηλατήθηκε και καταστράφηκε από τους εξαγριωμένους κατοίκους. Ως κύριοι υπαίτιοι των καταστροφών αυτών, θεωρήθηκαν απ’ τους Άγγλους, οι γιοι του Σουλιώτη αγωνιστή και υπουργού Στρατιωτικών, Κίτσου Τζαβέλα. Ο Πατσίφικο είχε διατελέσει πρόξενος της Πορτογαλίας στην Αθήνα, αλλά είχε απαλλαγεί των καθηκόντων του λόγω καταχρήσεων. Ο Δαβίδ Πασίφικο γεννήθηκε στο Γιβραλτάρ (1784), από πολιτογραφημένους Πορτογάλους γονείς, εβραϊκής καταγωγής. Λόγω του ότι το Γιβραλτάρ ήταν και είναι υπό αγγλική κατοχή, ο Πασίφικο έλαβε αυτομάτως και την αγγλική υπηκοότητα. Εγκαταστάθηκε(1836) στην Αθήνα ως πρόξενος της Πορτογαλίας(ως το 1842). Καθαιρέθηκε απ’ τη θέση αυτή, λόγω οικονομικών καταχρήσεων. Δεν εγκατέλειψε όμως την Ελλάδα μετά την καθαίρεσή του. Αρχικά προσκολλήθηκε στο περιβάλλον της Δούκισσας της Πλακεντίας, η οποία τον βοηθούσε οικονομικά και στην συνέχεια επιδόθηκε στο εμπόριο και την τοκογλυφία. Μετά την «επιδρομή» αυτή στο σπίτι του στράφηκε κατά της ελληνικής κυβερνήσεως και ζήτησε αποζημίωση 888.736 δρχ. και 57 λεπτών. Την επόμενη κιόλας ημέρα, ο Πασίφικο, μέσω της αγγλικής πρεσβείας, η οποία προέβη σε διάβημα προς το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, απαίτησε την άμεση καταβολή χρηματικής αποζημιώσεως που έφτανε το αστρονομικό ποσό των 886.736 δρχ. και 67 λεπτών. Αρκεί να ειπωθεί ότι τόση αξία δεν είχαν ούτε τα βασιλικά ανάκτορα. Όπως ήταν φυσικό, η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε αυτή την τυχοδιωκτική αξίωση του Πασίφικο και τον παρέπεμψε στην ελληνική δικαιοσύνη. Λίγες μέρες αργότερα, η βρετανική κυβέρνηση αξίωσε και την άμεση καταβολή 500 £, ως αποζημίωση για την καθυστέρηση της καταβολής της αποζημιώσεως στον Πασίφικο. Η άρνηση της ελληνικής κυβερνήσεως, να υποκύψει στις αξιώσεις του Πασίφικο και της αγγλικής κυβέρνησης, προκάλεσε, ή έδωσε την αφορμή να επέμβει δραστικά ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Erick Palmerston, ο οποίος αντιπαθούσε τον βασιλιά Όθωνα και μέσω του Άγγλου πρέσβη Edmund Lyons, να διαμηνύσει πως δεν αναγνωρίζει την δικαιοδοσία της ελληνικής δικαιοσύνης, πάνω σε Άγγλο υπήκοο, απαιτώντας έτσι την άμεση ικανοποίηση των αξιώσεων του Πασίφικο. Η Ελλάδα(κυβέρνηση Κριεζή) αρνήθηκε και πάλι να υποκύψει στις πιέσεις του Palmerston και τις υπερβολικές αξιώσεις του Πασίφικο, παρακάμπτοντας την δικαιοσύνη, χωρίς να έχουν προηγηθεί ούτε καν ανακρίσεις ή ακριβής υπολογισμός ζημιών. Ο Palmerston τότε, θα προχωρήσει σε μια πρωτόγνωρη ενέργεια και σε μια επίδειξη ισχύος, θα δώσει εντολή(Χριστούγεννα 1849) στον ναύαρχο William Parker, να αποκλείσει με τον πανίσχυρο αγγλικό στόλο της Μεσογείου, την Ελλάδα(03/01/1850). Λίγο πριν(Αύγουστος 1849), η Αγγλία είχε θέσει θέμα ελληνικής κυριαρχίας επί των νήσων Ελαφονήσου(Λακωνικός κόλπος) και Σαπιέντζας(των Οινουσών, έναντι Μεθώνης), με το απίστευτο αιτιολογικό, ότι αυτά τα νησιά ανήκουν στα… Επτάνησα, τα οποία βρίσκονταν τότε υπό αγγλική κυριαρχία. Κατά την διάρκεια του ναυτικού αποκλεισμού της Ελλάδος από τον αγγλικό στόλο, που έμεινε στην ιστορία ως «Παρκερικά»(ή «Πασιφικά»), οι Άγγλοι προέβαιναν σε κατασχέσεις εμπορικών και πολεμικών πλοίων (πάνω από 200, ενώ δεν κατασχέθηκαν, μόνο τα πλοία που έφεραν αγγλικό όνομα), έως ότου αποζημιωθεί εκβιαστικά ο Πασίφικο. Η ωμή αυτή παρέμβαση των Άγγλων, που ονομάστηκε «διπλωματία της κανονιοφόρου», ως κλασικό παράδειγμα αμφισβήτησης της κυριαρχίας κυρίαρχου κράτους και στρατηγικής καταναγκασμού, δεν έγινε φυσικά για τα μάτια του Πασίφικο. Ο Πασίφικο ήταν η αφορμή. Και η αιτία ήταν η διαμάχη των Μεγάλων Δυνάμεων στον ελληνικό χώρο, με την κάθε μία απ’ αυτές να προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή της, σε βάρος των άλλων. Η Αγγλία, με την ωμή και απροκάλυπτη αυτή παρέμβασή της, καταστούσε σαφή και την δική της παρουσία. Η βάναυση πολιτική της Αγγλίας, είχε τα αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα. Ο λαός και ο πολιτικός κόσμος συσπειρώθηκε γύρω απ’ τον βασιλιά Όθωνα, με κορυφαίο παράδειγμα τον αρχηγό του αγγλικού κόμματος, Νικόλαο Μαυροκορδάτο. Μετά από 40 ημέρες αποκλεισμού, οι Άγγλοι έκαναν μια προσωρινή άρση, για να προσαράξει ένα γαλλικό πλοίο στον Πειραιά με απεσταλμένο τον βαρώνο Γκριό προς εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης. Κατά την διάρκεια της σύντομης άρσης του αποκλεισμού, κάποιοι Άγγλοι αξιωματικοί, είχαν την ατυχή ιδέα να αποβιβαστούν στον Πειραιά για έναν περίπατο. Ο κόσμος όμως-εξαιτίας τους είχε φτάσει να αντιμετωπίζει ακόμη και προβλήματα επισιτισμού-, τους προπηλάκισε αγρίως, με αποτέλεσμα, ο αποκλεισμός να επανέλθει ακόμη πιο σκληρός από πριν, με την Αγγλία πλέον να μην δέχεται κανέναν συμβιβασμό. Η ελληνική κυβέρνηση, για να αρθεί ο αποκλεισμός-ήταν ορατό πλέον το φάσμα του λοιμού-, με παραίνεση της Γαλλίας, κατέθεσε στο όνομα του Άγγλου πρέσβη Γουάις, το ποσό των 250.000 δρχ.(κατά μία άλλη εκδοχή, 330.000), ως εγγύηση καλής θελήσεως, και ταυτόχρονα επικαλέστηκε την προστασία των υπόλοιπων Μ. Δυνάμεων(Γαλλίας και Ρωσίας). Αυτές όντως αντέδρασαν, ως εγγυήτριες Δυνάμεις, και προχώρησαν σε διαβήματα απαιτώντας από την Αγγλία την άρση του ναυτικού αποκλεισμού και την επιστροφή όλων των κατασχεθέντων πλοίων. Μάλιστα, ο Γάλλος πρεσβευτής στο Λονδίνο αποχώρησε από εκεί, οδηγώντας τις σχέσεις Γαλλίας και Αγγλίας σε οριακό σημείο. Με τις διαστάσεις που είχε πάρει το θέμα, συζητήθηκε και στην Βουλή των Λόρδων της Αγγλίας, όπου εκεί ο Palmerston με έναν μαραθώνιο λόγο 5 ωρών, που έμεινε γνωστός ως «Είμαι Ρωμαίος πολίτης»(Civis Romanus sum), υπεραμύνθηκε της πολιτικής του, που υποστήριζε την υπεράσπιση οποιουδήποτε Άγγλου πολίτη, με όλα τα μέσα, υποκαθιστώντας και ακυρώνοντας, ακόμη και τα ξένα δικαστήρια. Απ’ ότι φαίνεται όμως δεν έπεισε. Η Βουλή των Λόρδων καταδίκασε την ενέργεια του Palmerston, ενώ η Βουλή των Κοινοτήτων ζήτησε την άρση του αποκλεισμού και την επιστροφή των κατασχεθέντων πλοίων. Ο Palmerston δέχθηκε και την έντονη διαφωνία στην πολιτική του, της βασίλισσας Βικτωρίας, η οποία του απαγόρευσε οποιαδήποτε ενέργειά του επί εξωτερικών θεμάτων, χωρίς προηγούμενη έγκρισή της, θεωρώντας έτσι, ως τον απόλυτο υπεύθυνο για την διεθνή δυσφορία εις βάρος της Αγγλίας. Μετά απ’ αυτές τις εξελίξεις, ο αποκλεισμός θα αρθεί(15/04/1850) και μέχρι το τέλος του ιδίου μηνός θα επιστραφούν όλα τα κατασχεθέντα πλοία. Το θέμα του Πασίφικο παραπέμφθηκε σε διεθνή επιτροπή διαιτησίας, η οποία του επιδίκασε το ποσό των 3.750 δρχ.. Παρασκηνιακά λέγεται πως, η Ελλάδα- υπέστη τεράστιες οικονομικές απώλειες από τον 4μηνο ναυτικό αποκλεισμό της- κατέβαλε το ποσό των 100.000 στον Πασίφικο, για να θεωρηθεί οριστικά λήξαν το θέμα, από τις 250.000 της εγγυήσεως που της επεστράφη. Ο Πασίφικο, μετά τα γεγονότα αυτά, εγκαταστάθηκε στην Αγγλία, όπου και πέθανε(12/04/1854), ενώ ο Palmerston καθαιρέθηκε από τον Άγγλο πρωθυπουργό, Russell(1852). Οι οικονομικές απώλειες για την Ελλάδα, την περίοδο του ναυτικού αποκλεισμό: τουλάχιστον 30 εκ. δρχ.· ποσό δυσθεώρητο για τα τότε ελληνικά οικονομικά δεδομένα.