ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΑΤΣΙΦΙΚΟ(πόσο μας αγαπούν οι «φίλοι» μας στην Ευρώπη…)

ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΑΤΣΙΦΙΚΟ(πόσο μας αγαπούν οι «φίλοι» μας στην Ευρώπη…)

Η Υπόθεση Πατσίφικο ήταν μια διπλωματική και πολιτική κρίση μεταξύ Ελλάδας και Βρετανίας(1847-50), με αφορμή την επίθεση(1849) του αθηναϊκού όχλου κατά της περιουσίας του βρετανικής υπηκοότητας Ισπανοεβραίου Δον Πατσίφικο, προξένου της Πορτογαλίας και τοκογλύφου. Η κυβέρνηση είχε απαγορεύσει τη χρονιά εκείνη για 1^η φορά το «κάψιμο του Εβραίου» ή του «Ιούδα», πασχαλινό έθιμο κατά το οποίο έκαιγαν αχυρένιο ομοίωμα Εβραίου. Με αφορμή την απαγόρευση αυτήν όχλος επιτέθηκε στον Εβραίο Δον Πατσίφικο, εισέβαλε στο σπίτι του και προξένησε καταστροφές. Ο Πατσίφικο ζήτησε υπέρογκο ποσό ως αποζημίωση από το ελληνικό κράτος αλλά δεν ικανοποιήθηκε και τότε στράφηκε στη βρετανική κυβέρνηση. Η υπέρμετρη αντίδραση της Βρετανίας-κορυφώθηκε με τον ναυτικό αποκλεισμό της χώρας από το βρετανικό ναυτικό(1850), απαγόρευσης κατάπλου και την κατάσχεση ελληνικών πλοίων στο Αιγαίο, ώστε να αναγκαστεί η Ελλάδα να καταβάλει αποζημίωση-, αποτελεί πρωτοφανή στην ιστορία των διεθνών σχέσεων αναίτια επίδειξη ισχύος και αμφισβήτηση της κυριαρχίας κυρίαρχου κράτους και έχει παραμείνει κλασικό παράδειγμα στρατηγικής καταναγκασμού μέσω της «διπλωματίας της κανονιοφόρου». Ο βρετανικός ναυτικός αποκλεισμός έμεινε στην ιστορία ως Παρκερικά, από το όνομα του Βρετανού ναυάρχου, William Parker, που εφάρμοσε τα μέτρα αυτά, κατά διαταγή του τότε Υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας Palmerston, ώστε να αναγκαστεί η Ελλάδα να καταβάλει την εξαιρετικά υπέρογκη αποζημίωση. Έναντι των μέτρων εκείνων πάντες οι Έλληνες από του Βασιλέως μέχρι και του τελευταίου εργάτη επέδειξαν γενναία ψυχραιμία και οι δε πληγέντες από τα μέτρα αυτά κυρίως έμποροι και ναυτιλλόμενοι στον Πειραιά τάχθηκαν όλοι στο πλευρό της ελληνικής Κυβέρνησης επιδοκιμάζοντας την στάση της. Η κρίση έληξε(15/04/1850) ύστερα από παρέμβαση και διπλωματικά επεισόδια των άλλων 2 «προστάτιδων» δυνάμεων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, της Γαλλίας και της Ρωσίας και αφού η Ελλάδα δέχτηκε ισχυρό οικονομικό πλήγμα(σχόλιο: εμείς πληρώνουμε τέτοιες άδικες αποζημιώσεις, όχι σαν την Γερμανία). Το ζήτημα παραπέμφθηκε σε διεθνή διαιτησία. Ο ΠΑΤΣΙΦΙΚΟ  Ο Δαυίδ, ή David Paccifico, Πατσίφικο ήταν Ισπανοεβραίος ή Πορτογαλοεβραίος(Γιβραλτάρ 1784-1854 Λονδίνο), τυχοδιώκτης που εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα(1836) ως Πρόξενος της Πορτογαλίας στην Αθήνα(1836-42). Παύτηκε συνεπεία καταχρήσεων. Στη συνέχεια προσκολλήθηκε στο κύκλο της Δούκισσας της Πλακεντίας που έζησε για κάποιο διάστημα με βοηθήματά της. Στη συνέχεια επιδόθηκε στη τοκογλυφία με άγνωστους πόρους. Διαμένοντας τότε επί της οδού Καραϊσκάκη, στου Ψυρρή(Αθήνα), έγινε παραίτιος οχλοκρατικού επεισοδίου σε βάρος του, λόγω ασέβειας κατά την εκφορά του επιταφίου του Ιερού Ναού Αγίου Φιλίππου και του επακόλουθου εθίμου της καύσης ομοιώματος του Ιούδα. Το έτος εκείνο(1849) πρωτοαπαγορεύθηκε το έθιμο αυτό μετά την εκφορά του επιταφίου, τουλάχιστον στην Αθήνα λόγω της έκτακτης τότε επίσημης επίσκεψης του τραπεζίτη Rothschild. Έτσι ο αθηναϊκός λαός ανέβαλε τη τέλεση του εθίμου για την Δευτέρα του Πάσχα, στη πλατεία Ηρώων(στου Ψυρρή). Όταν όμως επενέβει η αστυνομία και ακολούθησαν ταραχές, διερχόμενο το πλήθος προ της οικίας του Πατσίφικο είτε προκαλούμενο απ’ τον ίδιο είτε θεωρώντας αυτόν ως υπαίτιο της απαγόρευσης επιτέθηκε στη οικία του προκαλώντας καταστροφές. Ο ίδιος, μόλις και που διασώθηκε από τη μανία του πλήθους, κατέφυγε στη αγγλική πρεσβεία, της οποίας την υπηκοότητα είχε αποκτήσει πρόσφατα. Ιδιαίτερα άξιο προσοχής είναι ότι αμέσως το πρωί της επομένης του συμβάντος ο τότε άγγλος πρεσβευτής Σερ Edmund Lyons(«φιλέλληνας» από τους λίγους) προέβη σε διάβημα προς το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών για την καταβολή αποζημίωσης στον θιγέντα με το αστρονομικό για τα τότε δεδομένα ποσό των 886.736 δρχ. και 57 λεπτών. Τότε η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε θεωρώντας ότι το θέμα ανήκει στη Δικαιοσύνη. Η άρνηση αυτή έδωσε την ευκαιρία στον τότε Υπουργό Εξωτερικών της Αγγλίας Palmerston να ζητήσει από την ελληνική Κυβέρνηση την άμεση καταβολή της αποζημίωσης για τις καταστροφές που υπέστη ο Πατσίφικο, χωρίς να είχε γίνει ούτε στοιχειώδης καταγραφή. Το ποσό αυτό είχε κριθεί πολλαπλάσιο ακόμη και της αξίας των τότε ανακτόρων(Πλατεία Κλαυθμώνος). Επειδή και τότε η ελληνική κυβέρνηση δεν συναίνεσε σε αυτό, άνευ δηλ. της δικαστικής οδού, ο Palmerston έφθασε στο πρωτόγνωρο για τα τότε διεθνή δρώμενα να διατάξει τον αγγλικό στόλο να προβεί σε ναυτικό αποκλεισμό του Ελληνικού Βασιλείου και ακόμη την κατάσχεση πολεμικών και εμπορικών πλοίων, γεγονότα που έμειναν γνωστά ως Παρκερικά κατά το ωμότερο και βιαιότερο τρόπο προκειμένου να πετύχει τους στόχους του, δηλ. την επιβολή φιλοβρετανικής πολιτικής στην Ελλάδα και την μεταβολή της ακολουθούμενης τότε φιλορωσικής πολιτικής. Ο αγγλικός ναυτικός αποκλεισμός δεν αφορούσε μόνο την υπόθεση Πατσίφικο. Είχε ακόμη και εδαφικές διεκδικήσεις στο όνομα του Κράτους των Ιονίων νησιών που κηδεμόνευε παράνομα η Αγγλία: διεκδικούσε από την Ελλάδα τα νησιά Σαπιέντζα και Ελαφόνησο και απαιτούσε: αποζημίωση για 6 πλοιάρια που ληστεύθηκαν. Ικανοποίηση για καθύβριση της αγγλικής σημαίας και ασέβεια προς τον Άγγλο πρόξενο Boyd. Αποζημίωση για 2 κακοποιημένους Επτανήσιους στον Πύργο. Αποζημίωση για τον αγρό του Finley που περιλήφθηκε χωρίς αποζημίωση στον τότε Βασιλικό Κήπο(τώρα Εθνικό). Με την αιτηθείσα επέμβαση όμως των Μ. Δυνάμεων της Ρωσίας και της Γαλλίας και ιδιαίτερα με την αποχώρηση του Γάλλου πρέσβη από το Λονδίνο η υπόθεση πλησίασε στο τέλος της. Αξίζει να αναφερθεί η μνεία του Μακρυγιάννη στα γεγονότα αυτά, που αποδίδει το λαϊκό αίσθημα και τον σοβαρό τους αντίκτυπό: «...και ένας μεγάλος στόλος των σκύλων μας έχουν μπλόκον οπούναι περίτου από τρεις μήνες και μας πήραν όλα τα καράβια και μας κατακερμάτισαν όλο το εμπόριο και τζαλαπάτησαν την σημαίαν μας και πεθαίνουν της πείνας οι ανθρώποι των νησιών και εκείνοι οπούχουν τα καράβια τους γκιζερούν εις τους δρόμους και κλαίνε με μαύρα δάκρυα...» […] «...ήρθε ο Parker με όλο το στόλο του, ο ναύαρχος της Αγγλίας, και μας μπλοκάρισαν κάμποσον καιρόν. Τότε με διόρισαν αρχηγό κι ενώθηκα με όλους τους Αθηναίους. και πήγα και μίλησα του αξιοσέβαστου Γκενεράλ Τζούρτζη και τον παρακάλεσα με δάκρυα να πάη να μιλήσει του Parker. Τότε ο Γκενεράλης πήγε και μίλησε. Ο Βασιλέας και η Κυβέρνηση μου έστειλαν τον Γαρδικιώτη και μου είπαν να βαρέσω ντουφέκι. Τους είπα, ντουφέκι δεν βαρώ, ότι όσα κανόνια έχει ο Parker, δεν έχομε ντουφέκια εμείς…» Ο οικονομικός λόγος της αγγλικής επέμβασης ήταν πως η Αγγλία άρχισε να νοιώθει τον ισχυρό ανταγωνισμό του ελληνικού εμπορικού ναυτικού, που ήδη είχε γίνει πρώτη σημαία στην Δουνάβια ναυσιπλοΐα, που τότε ήταν σημαντική εμπορική οδός. Ορίσθηκε επιτροπή διαιτησίας η οποία και εξακρίβωσε πως η ζημία που τελικά είχε υποστεί ο Πατσίφικο ήταν μόλις 3.750 δρχ., με αρκετές αμφιβολίες, αφού και ο ίδιος δεν μπόρεσε να αποδείξει το τρόπο απόκτησης των καταλογιζομένων ειδών. Έτσι αφενός η ελληνική κυβέρνηση κατέβαλε στον Πατσίφικο 3.750 δρχ. και αφετέρου επεστράφη σε αυτήν το υπόλοιπο ποσό εκ 330.000 δρχ. που είχε εν τω μεταξύ καταθέσει στην Αγγλία, ως εγγύηση, για την άρση τουλάχιστον του αποκλεισμού.  Στην Αγγλία το θέμα συζητήθηκε στην Βουλή των Λόρδων όπου καταδικάστηκε η ενέργεια του πρωθυπουργού, ενώ η Βουλή των Κοινοτήτων αναίρεσε την απόφαση. Ο Palmerston υπερασπίστηκε τις ενέργειές του για την συγκεκριμένη υπόθεση και για την γενικότερη εξωτερική πολιτική του, που υιοθετούσε την υπεράσπιση οποιουδήποτε Βρετανού πολίτη με όλα τα μέσα, με μια ομιλία 5 ωρών γνωστή ως Civis Romanus sum(Είμαι Ρωμαίος πολίτης). Η Βασίλισσα Βικτωρία της Αγγλίας απέστειλε σχετικό έγγραφο στον Πρωθυπουργό θεωρώντας τον εν λόγω υπουργό ως κύριο υπαίτιο της εις βάρος της Αγγλίας αποδιδόμενη διεθνή δυσφορία και κοινοποιώντας την απαγόρευση πλέον οποιασδήποτε ενέργειας επί εξωτερικών σχέσεων χωρίς την προηγούμενη έγκρισή της.